Генадзь Бураўкін: “…І тады Машэраў рэзка спытаў: “Я маю права на асабістую просьбу?..”

Гадзіна, другая – а Бураўкін усё нешта крэсліць, дапісвае… Я сяджу, як мыш пад венікам – з поўным адчуваннем, што зараз будзе абсалютны разгром майго тэкста. Дачытаўшы, Бураўкін вяртае аркушы са словамі: “Ну вось, цяпер можна даваць у газету”. Тую раздрукоўку я захоўваю і цяпер.

Уважліва перагледзеўшы тыя праўкі, я зразумеў: гэта – не жаданне здавацца “златавустам з Турава”. Гэта – найперш глыбокая павага да слова, да чытача, да газеты. Бураўкін – прафесіянал, які не можа дазволіць сабе ставіцца да напісанага неахайна. Бо паэт. Бо журналіст. Бо рэдактар.

Пікантнасць у тым, што гэта – першая гутарка ў рубрыцы “БАЖная персона” з чалавекам, які… не з’яўляецца сябрам БАЖ! Аднак гаворачы пра найноўшую гісторыю беларускай журналістыкі, абмінуць постаць Генадзя Бураўкіна проста немагчыма.

Генадзь Бураўкін – пра працу карэспандэнтам “Правды”, кіраўніком Белтэлерадыё, прадстаўніком Беларусі пры ААН, намеснікам міністра культуры ды дарадцам віцэ-прэм’ера Віктара Ганчара. Пра стасункі з Машэравым, сустрэчы з Ельцыным, Ракфелерам, Сорасам, Гавэлам. Пра мараль, этыку, цэнзуру. Пра стварэнне першага беларускага тэлеканала. Пра ванну вінегрэту на вяселлі, гаворкі на сенавале ў Караткевіча і закрыты буфет у Рудзенску. 76 гадоў – у адной гутарцы.

АСАБІСТАЯ СПРАВА БАЖ

Генадзь Бураўкін нарадзіўся ў 1936 годзе на Расоншчыне. Скончыў аддзяленне журналістыкі філфака БДУ. Працаваў у “ЛіМе”, “Праўдзе”, узначальваў часопіс “Маладосць”, 12 год быў кіраўніком Белтэлерадыё. У 1990–1994 – прадстаўнік Беларусі пры ААН. Пасля гэтага непрацяглы час быў намеснікам міністра культуры, дарадцам віцэ-прэм’ера. Сябар Саюза беларускіх пісьменнікаў і ПЭН-цэнтра.

“У мяне ёсць адна партыя – Беларусь”

Спадар Генадзь, выбачайце, калі гэта прагучыць як наезд, але як так сталася, што Вы не сябра БАЖ?

Генадзь Бураўкін: Выйшла абсалютна для мяне натуральна. У свой час я быў і ў Саюзе журналістаў, і ў Саюзе пісьменнікаў, і ў іншых розных саюзах, і ў камуністычнай партыі… А калі прыйшлі новыя часы, і некаторыя арганізацыі распаліся, то я вырашыў: не трэба мне больш уступаць у ніякія партыі, і ні ў якія новыя арганізацыі. І застаўся толькі сябрам Саюза беларускіх пісьменнікаў – “старога саюза”, як кажуць – і яшчэ ПЭН-цэнтра. Часам паўжартам я адказваю, што ў мяне ёсць адна партыя – Беларусь. Там я назаўсёды, навечна. Астатнія арганізацыі для мяне – неабавязковыя.

Жанна Літвіна прыгадвае, што калі ўтвараўся БАЖ, Вам нават прапаноўвалі ўзначаліць яго?

Генадзь Бураўкін: Магчыма. Дакладна не памятаю.

Ці даводзілася Вам у нейкія арганізацыі не ўступаць, а наадварот – выходзіць? Той жа Саюз журналістаў: можа, Вы там і цяпер намінальна лічыцеся?

Генадзь Бураўкін: Я там проста не аднавіўся, назавем гэта так. Калі ў 1994 годзе вярнуўся з Амерыкі (Генадзь Бураўкін у 1990–1994 быў прадстаўніком Беларусі пры ААН – Г.Л.), то ў нас была ўжо іншая краіна – і арганізацыі, якія былі, або аднаўляліся, або рэфармаваліся, ствараліся новыя. Саюз журналістаў мне ўжо не быў цікавы – туды прыйшлі іншыя людзі. Што да БАЖ – то тут нямала блізкіх і дарагіх мне людзей. Сярод іх і тыя, хто, я хацеў бы верыць, лічаць сябе маімі вучнямі…

З кампартыі Вы таксама не выходзілі, білет не палілі?..

Генадзь Бураўкін: Не, не паліў. Я не дужа разумею людзей, якія то з вялікім жаданнем прасіліся ў партыю, выкарыстоўвалі яе асаблівае становішча ў грамадстве, то потым пачыналі яе ўсяляк бэсціць і паліць партбілеты. Я проста “страціў сувязі з партыяй” – была некалі такая фармулёўка. Хоць да мяне прыходзілі ўжо новыя камуністы, запрашалі мяне ў партыю, калі я адмовіўся,  папракалі, што я “здрадзіў партыі”. Але я адказваў, што гэта партыя здрадзіла мне, бо тыя ідэалы, дзеля якіх я туды некалі ішоў, на практыцы не пацьвярджаліся.

“Кожны, і ў тым ліку журналіст, павінен разумець, які загад ён выконвае”

Ці ёсць у Вас сёння нейкі ўнутраны падзел на “сваіх” і “чужых”? Часам дзеляць паводле нейкіх фармальных прыкмет: у якім ты саюзе пісьменнікаў, у якой ты газеце працуеш…

Генадзь Бураўкін: Можа быць, гэта занадта жорсткая фармулёўка – “свой” і “чужы”… Але, бясспрэчна, сітуацыя такая, што пазіцыі ў людзей часта не супадаюць. Таму ў нейкім сэнсе можна сказаць: так, некаторыя для мяне “свае”, некаторыя – “чужыя”. І мае калегі-пісьменнікі – таксама: некаторыя – свае, а некаторыя – чужыя. Хоць я не спяшаўся б браць на сябе ролю пракурора ці суддзі. Я разумею, што ёсць розныя абставіны, розныя лёсы, урэшце – розныя характары… Не так проста займаць прынцыповую пазіцыю. Для мяне галоўнае вызначэнне – інтарэсы Беларусі. Калі чалавек у “чаргінцоўскім” саюзе, як мы кажам, але змагаецца за беларушчыну, я не хачу яго адкідаць, я гатовы з ім супрацоўнічаць.

А што, на Вашую думку, штурхае людзей курвіцца – нават тады, калі яны не маюць пры гэтым істотных дывідэндаў?

Генадзь Бураўкін: Гэта трэба ў іх спытаць… Але пераважная большасць людзей, якіх я добра ведаю і паважаю, так не робяць. Можа, кагосьці вабіць магчымасць заняць пасаду, выдаць кніжку… Я ўва ўсім гэтым бачу шкурныя памкненні – высокіх інтарэсаў не бачу. Не ведаю, чым яны пакажуць сваю адданасць сённяшнім гаспадарам, калі прыдуць нейкія перамены – а яны, я пэўны, прыдуць.

Хачу даведацца Вашую думку па канкрэтнай этычнай сітуацыі. Пасля выбараў вядомая газета спрадукавала брыдкі, на маю думку, матэрыял пра Плошчу – “За кулісамі адной змовы”. А потым астатнія дзяржаўныя газеты, паводле загаду зверху, перадрукавалі гэта. На Вашую думку, як журналіста, як вопытнага рэдактара, – ці роўная адказнасць ляжыць на тых, хто надрукаваў, і тых, хто на загад перадрукаваў?

Генадзь Бураўкін: Я думаю, адказнасць перад прафесіяй і перад часам – роўная. Можна гаварыць пра нейкія дэталі – ў адных была ініцыятыва, а іншыя выконвалі загад. Але маральная адказнасць аднолькавая. На Нюрнбергскім працэсе многія злачынцы казалі: “Мы выконвалі загад, мы ні ў чым не вінаватыя!” Дык вось, кожны, і ў тым ліку журналіст, павінен разумець, які загад ён выконвае. У войску і то ёсць правіла супрацьзаконны загад не выконваць.

Вось гэтая сітуацыя – калі рэдактар дзяржаўнай газеты атрымаў загад перадрукаваць такую брыдоту – ці той гэта выпадак, калі чалавек мусіў адмовіцца гэта рабіць ці нават  сысці з пасады?

Генадзь Бураўкін: Ну а чаму ж не? Мы маем у гісторыі такія сведчанні, калі людзі нават страляліся, бо не маглі пераступіць праз нейкія абавязковыя для сябе прынцыпы. Так што гэта сведчыць яшчэ і пра тое, наколькі ў нас апошнім часам упала мараль. Гэта яшчэ страшней – калі чалавек абсалютна не згодны з тым, што робіць, але робіць. Я не ведаю, як гэта назваць.

“Бацька прыгадваў з вайны, як сваю баявую пазіцыю яны прыкрывалі трупамі сяброў”

Генадзь Мікалаевіч, гадоў пяць таму мы з Вамі былі пад Полацкам у гасцях у Вашае мамы, якая ўжо тады мела пад 95 год. Ведаю, што неўзабаве будзеце святкаваць яе салідны юбілей…

Генадзь Бураўкін: Так, я з хваляваннем чакаю, як у бліжэйшыя дні прыеду да мамы разам з дзецьмі, унукамі, абдыму яе і павіншую са стагоддзем. Як усе старыя людзі, яна апошнім часам, калі я прыязджаю, скардзіцца, што “навошта мне гэтае жыццё, я ўжо нічога не магу, толькі цяжар для вас (маму даглядае мая сястра)”. Я аджартоўваюся: “Мама, некаму ж трэба ў нашым родзе да 100 гадоў дажыць!..” Між іншым, любоў да слова, да паэзіі мне прышчапіла менавіта мама. Памятаю, у час вайны, калі былі чорныя ночы, і мы сядзелі без святла і баяліся, бо не ведалі, хто прыйдзе – партызаны, паліцаі? – мама нам па памяці расказвала вершы, якія вучыла ў школе. Гэта былі творы Купалы, Коласа і вельмі многа вершаў Кандрата Крапівы. Памятаю, калі ўжо студэнтам пазнаёміўся з Крапівом, стаў цытаваць яму: “Я сялянская карова, прашу слова, дайце слова…” Крапіва вельмі здзівіўся, адкуль я ведаю такія даўнішнія вершы, якія даўно не перадрукоўваюцца і не ўключаныя ў падручнікі!..

Вы казалі некалі, што пэўная рэзкасць характару дасталася Вам ад таты?

Генадзь Бураўкін: Мама і бацька былі вельмі розныя людзі. Мама больш парывістая, эмацыйная, бацька ў нечым быў больш грубы, рэзкі. Бацька быў чалавек свайго часу: камуніст, атэіст. Мама ж у маладосці была пявуння, вясёлы чалавек – відаць, тым яна і глянулася бацьку, які прыехаў на Расоншчыну з‑пад Віцебска. Калі мы аднойчы прыязджалі да нас з Рыгорам Барадуліным, будучы яшчэ зусім маладымі, мама наспявала многа песень, Рыгор нават іх запісаў на нейкі прымітыўны магнітафончык… Ува мне, відаць, жывуць карані ад іх абодвух: маміна эмацыйнасць і бацькава сур’ёзнасць, прынцыповаць. Бацька быў адданы камуніст, але шчыры і справядлівы чалавек. Аднойчы мы заехалі да яго з Петрусём Броўкам, яны пазнаёміліся. Пасля мне Броўка кажа: “Генадзь, цяпер я зразумеў цябе. Ты мяне ўсё крытыкуеш. І я думаў, адкуль у цябе гэта? А цяпер я бачу, што гэта ў цябе ад бацькі”. Пімен Панчанка, з якім мы таксама былі ў нашай хаце, таксама вельмі хутка знайшоў агульную мову з бацькам. Яны былі з аднаго пакалення, абодва прайшлі вайну…

Вашаму бацьку пашчасціла вярнуцца жывым…

Генадзь Бураўкін: Ён быў і ветэранам, і інвалідам вайны. Яму пашанцавала ўнікальна, калі пад Ржэвам, у гэтай нечалавечай бітве, ён, будучы першум нумарам станковага кулямёта (такі быў вялікі начальнік – бо быў яшчэ і другі нумар (усміхаецца), яго цяжка параніў фышысцкі снайпер: перабіў правую руку ў локці. І адпаведна баявы шлях бацькі скончыўся, толкам і не пачаўшыся. І свой баявы медаль ён атрымаў ужо пасля вайны, бо тады надоўга трапіў у шпіталь. Мне з паваеннага часу запомнілася такое няёмкае адчуванне: з вайны прыйшло небагата мужчын, але тыя, хто прыйшоў – усе з “іканастасамі” на грудзях. А мой бацька толькі з дзьвюма медалькамі. Праўда, адзін з іх – “За адвагу”. Не ведаю, як ён сябе пачуваў, але я, ягоны сын, пачуваў сябе няёмка – быццам бы мой бацька ваяваў горш за іншых. Бацька не любіў успамінаць пра вайну, хаця пару жахлівых дэталяў я ад яго запомніў. Ён, напрыклад, узгадваў, што пада Ржэвам, калі ішлі страшныя баі, яны абкладалі сваю баявую пазіцыю трупамі сяброў, каб абараніць сябе ад варожых куль.

“Нехта пусціў чутку: нехрышчоных немцы забіваюць. І мама павяла мяне хрысціць”

Пасля вайны Ваш бацька быў дырэктарам ільнозаводу – вялікі начальнік?

Генадзь Бураўкін: Прадпрыемства гэта было невялікае, і адпаведна пасада гэта была не такая, што звязваецца з фармулёўкай “дырэктар”. Адпаведна і заробак быў невялікі… Бацька памёр у 1990 годзе на 87‑м годзе жыцця.

Вы, гаворачы пра бацьку, падкрэслілі, што ён быў атэістам. Вы ж за савецкім часам таксама былі членам кампартыі – дык таксама былі атэістам?

Генадзь Бураўкін: А як жа ж! А хто я мог быць? Я выхоўваўся, як атэіст. Хаця разам з намі жыла цётка, маміна сястра Агрыпіна (мы яе звалі Рыпішкай), яна была глыбока веруючай. Будучы ўжо старым, не надта здаровым чалавекам, яна хадзіла з нашага пасёлку на святы ў Полацк, у Спаса-Еўфрасіннеўскую царкву, выстойвала там на службе. З бацькам яны часта вялі спрэчкі. Бацька, як атэіст, казаў, што Бога няма, а цётка – што Бог ёсць. І калі я часамі пры гэтым прысутнічаў то, як ні дзіўна, часцей за ўсё падтрымліваў цётку. Казаў: “Бацька, ну добра, ты не верыш у Бога. Але паглядзі: хіба цётка што дрэннае робіць? Паглядзі, як яна сябе паводзіць у адносінах да працы, да суседзяў, да людзей. Што дрэннага ў тым, што яна верыць у Бога?”. Дарэчы, я хрышчоны. Калі пачалася вайна і прыйшлі акупанты (бацька пайшоў на фронт), нехта пусціў чутку: нехрышчоных немцы забіваюць. Мама стала шукаць папа, каб нас з сястрой хрысціць – і знайсці было нялёгка.

Таму што большасць святароў камуністы расстралялі ў 1937 годзе?

Генадзь Бураўкін: І не толькі таму. Тыя, што засталіся, адмаўляліся, казалі: “А дзе вы раней былі?” Бо мне ўжо было 5 год на той час. Урэшце мама знайшла царкву і папа, які згадзіўся і пахрысціў нас. Пасля ўжо я зразумеў, якія вакол нас былі добрыя людзі. Тады ж камуністаў было небагата, на ўвесь сельсавет чалавек пяць, сярод іх мой бацька. І варта было некаму сказаць немцам, што гэта сям’я камуніста – хутчэй за ўсё, усё б скончылася страшна. Але ніхто нас не прадаў. Думаю, што пры ўсім тым бацька быў справядлівым чалавекам – і ў людзей была павага да гэтай ягонай справядлівасці. Так што я хрышчоны. І ў Бога як у найвышэйшую сілу, найвышэйшую справядлівасць – свята веру.

“А што такое сельгасаддзел – гэта ў кожны нумар “давай-давай-давай!”

Генадзь Мікалаевіч, як Вы прыйшлі ў журналістыку?

Генадзь Бураўкін: Я сабе ставіў за мэту стаць журналістам. Бо замахвацца на літаратуру было дужа рызыкоўна! (смяецца) Я разумеў, што журналіст – гэта чалавек, які працуе са словам, які змагаецца за справядлівасць і самыя светлыя ідэалы, якія ёсць (усміхаецца), і для гэтага хацеў авалодаць нейкімі рэчамі, якія б давалі мне магчымасць змагацца за гэтыя ідэалы і авалодваць словам.

Калі вы пачалі пісаць уласна журналісцкія матэрыялы?

Генадзь Бураўкін: На трэцім курсе ўніверсітэта я паехаў на практыку ў аршанскую газету “Ленінскі прызыў”. Паехаў туды невыпадкова – у Оршы тады жыў Уладзімір Караткевіч. І ён, ведаючы, што ў нас практыка будзе, запрасіў мяне туды. Ён не так даўно вярнуўся з Украіны, працаваў у Оршы настаўнікам. І хацеў побач мець блізкага па духу чалавека.

А вы з Караткевічам з якога часу былі знаёмыя?

Генадзь Бураўкін: Мы з Валодзем былі знаёмыя з таго часу, калі разам з Рыгорам Барадуліным і іншымі былі ўдзельнікамі нарады маладых пісьменнікаў у 1955 ці 1956 годзе. Валодзя на тую нараду яшчэ прыязджаў з Украіны, дзе пасля заканчэння Кіеўскага ўніверсітэта працаваў настаўнікам. Гэта пазней пры дапамозе Танка яго адтуль перавялі на радзіму.

І што Вы пісалі ў “Ленінскім прызыве”?

Генадзь Бураўкін: Прыехаў я, маладзенькі студэнцік, і мяне, канешне, адразу нагрузілі – кінулі ў сельгасаддзел. А што такое сельгасаддзел – гэта ў кожны нумар “давай-давай-давай”! І працаваў я так: адзін дзень у камандзіроўцы, другі дзень адпісваюся, даю ў нумар – і зноў у камандзіроўку.

Дык Вы з Караткевічам за гэты час патусавацца хоць паспелі?

Генадзь Бураўкін: Ну а як жа! Мы з Валодзем начавалі ў яго на сенавале – у нас была магчымасць нагаварыцца!.. (Сенавал захаваўся, цяпер яго дэманструюць практычна як музейны экспанат – бо менавіта там Караткевіч абсталяваў сабе працоўнае месца на паддашку, дзе і напісаў першы варыянт “Дзікага палявання караля Стаха” – Г.Л.)

А дзе была першая сапраўдная праца?

Генадзь Бураўкін: На пятым курсе я пайшоў працаваць у газету “Рабочае юнацтва” – адкрылася такое выданне “для працоўных рэзерваў”, як тады казалі. Там я дадаваў да стыпендыі нейкія капейчыны.

Вашыя ўяўленні пра журналістыку тады апраўдаліся – у “Ленінскім прызыве” і “Рабочым юнацтве”?

Генадзь Бураўкін: Што значыцца – апраўдаліся ці не? Гэта была работа.

Вы ж паэт! А вас кідаюць на сельскую гаспадарку! Збіраліся “змагацца за справядлівасць і светлыя ідэалы”, а вам – пішы пра кароў ды свіней!

Генадзь Бураўкін: Я ж сам выбраў такую прафесію, разумеў, што давядзецца пісаць пра рознае. А “змагацца за справядлівасць і светлыя ідэалы” стараўся нават там: крытыкаваў дрэнныя справы, стараўся дапамагчы добрым людзям. Але я быў чалавекам свайго часу. Успрымаў тую ж кукурузную кампанію як даручэнне, як патрабаванне часу. Хоць на ўсё жыццё запомніў, як прыехаў у адзін калгас і застаўся там начаваць, бо з транспартам у тыя часы было цяжка. Сяджу каля хаты, а з поля ідуць дзяўчаты ды пяюць прыпеўкі: “Урадзіла кукуруза – як у Мікіты валасы на галаве!..” Народ так гэта ўспрымаў. Не скажу, што я тады ўжо разумеў усю глыбіню народнай мудрасці і іроніі, але памятаю дагэтуль.

“Ты павінен несці абсалютную адказнасць за тое, што пішаш”

Між “Рабочым юнацтвам” і “Правдой” – якія былі прыступкі?

Генадзь Бураўкін: Пасля “Рабочага юнацтва” я пайшоў працаваць у часопіс “Камуніст Беларусі”, які тады выходзіў на дзвюх мовах – рускай і беларускай. Мяне ўзялі як стыліста беларускіх тэкстаў. Нядоўга там папрацаваў і перайшоў на Беларускае радыё. Там, канешне, было больш разгарнення, бо я працаваў у літаратурнай рэдакцыі. Пасля мяне запрасілі ў газету “Літаратура і мастацтва” загадчыкам аддзела літаратуры. Праца была мне зусім па душы – звязаная з літаратурным працэсам, з кнігамі. Мы стараліся весці дыскусіі, здараліся і вострыя моманты… Адтуль мяне ўжо запрасілі ў “Правду”. І “Правда” для мяне, як журналіста, была вельмі добрай, сур’ёзнай і патрэбнай школай. Яна навучыла мяне перш за ўсё адказнасці за слова. Калі ты павінен несці абсалютную адказнасць за тое, што пішаш. Мне здаецца, не заўсёды ў журналістаў гэта ёсць… І яшчэ – гэта быў такі час, калі ты бачыў дзейснасць друкаванага слова. Рэагавалі нават на невялікія нататкі!..

Памятаю, Вы распавядалі пра тое, як дапамаглі людзям у змаганні за зачынены буфет недзе ў райцэнтры…

Генадзь Бураўкін: У Рудзенску. Гэта была адна з першых маіх заметачак у “Правде”. З Рудзенска прыйшоў ліст, што на станцыі закрылі буфет, бо цягнікі спыняюцца там рэдка і стаяць нядоўга. Але ж гэтым буфетам карысталіся і жыхары навакольных вуліц! І ніяк яны не маглі дабіцца, каб аднавілі работу буфета – ўрэшце ўзялі і напісалі ў “Правду”. Я падрыхтаваў кароценькі матэрыял, ён быў надрукаваны – і літаральна праз тыдзень-два буфет быў адкрыты! Адчуванне, што ты можаш людзям дапамагчы – яно вельмі важнае. І на ўсё маё далейшае жыццё я прывык, што слова – гэта не проста так!

А адваротнае адчуванне? Маўляў, ого, які я чалавек: напісаў – буфет адкрылі! Не было такога?

Генадзь Бураўкін: У мяне такога не было. Ці то з‑за майго характара, ці то ад разумення, што я не начальнік, а радавы карэспандэнт. Урэшце, не я ж вырашаў, даваць ці не даваць матэрыял – вырашалі ў Маскве, у рэдакцыі.

Вашыя публікацыі часта выходзілі?

Генадзь Бураўкін: Часта. Прытым некаторыя калегі-літаратары нават трошку здзекваліся – Бураўкін быццам бы і нейкі паэт, а дае драбязу, “інфармашкі”. Ну што ж. Я свядома ішоў у прафесію, і ведаў, што ў журналіста і такая работа павінна быць.

“Памятаю, як рыхтаваў да друку ў “Правде” артыкул Баразны і Пазьняка”

Апроч “інфармашак”, што Вам самому запомнілася з вялікіх, грунтоўных матэрыялаў?

Генадзь Бураўкін: У нас быў вельмі добры тандэм з Іванам Рыгоравічам Новікавым – вопытным журналістам, які працаваў ужо дастаткова доўга ў “Правде”, да якога я і прыйшоў у памочнікі. Ён пісаў часцей за ўсё больш на партыйныя тэмы, а мне хацелася, і гэта, дарэчы, заахвочвалася, пісаць пра больш “чалавечыя” рэчы. Напрыклад, пра людзей рэдкіх прафесій: бабраловаў, майстоў па інкрустацыі саломкай, пра ганчароў… Такія матэрыялы і пісаліся лягчэй і на паласе былі больш прыкметныя, бо яны былі “цёплыя”.

І вы там двох працавалі?

Генадзь Бураўкін: Так. Некаторыя рэчы пісалі разам – напрыклад, справаздачы з пленумаў… Я стараўся прыцягнуць на старонкі “Правды” работнікаў мастацтва. Напрыклад, і сёння памятаю, як рыхтаваў да друку матэрыял у абарону старой Нямігі. Аўтары матэрыяла – мастак Лявон Баразна і мастацтвазнаўца Зянон Пазьняк… Іх прапанова была – зрабіць культурна-экскурсійны куток Мінска, дзе былі б невялікія кавярні,  майстэрні мастакоў, музейчыкі…

Гэта і сёння гучыць прыгожа!

Генадзь Бураўкін: Матэрыял быў надрукаваны. На жаль, ён не змог перашкодзіць таму, што нашыя чыноўнікі знішчылі старую Нямігу… (Варта памятаць, што знішчэнне Нямігі адбылося ў час кіравання Пятра Машэрава – Г.Л.)

“Каб “вырашыць пытанне” мне не заўсёды трэба было пісаць артыкул”

Прыгадваю, як Вы яшчэ пра абарону Міхася Савіцкага распавядалі…

Генадзь Бураўкін: Было і такое. Савіцкага ў свой час проста ігнаравалі, ледзьве не аб’яўлялі “несацрэалістычным”. Я даў у “Правде” рэпартаж з яго майстэрні. У Беларусі матэрыялам былі незадаволеныя – на вельмі высокім узроўні. Але, на шчасце, галоўны рэдактар “Правды” Міхаіл Васільевіч Зямянін і рэдакцыя мяне падтрымалі. А выступленне ў “Правде” ў той час лічылася ледзь не рашэннем ЦК КПСС!

Не было такога, каб звярталіся людзі з просьбай “вырашыць” нейкае пытанне, “ціскануць стацеячку”?

Генадзь Бураўкін: Ведаючы мой характар, людзі разумелі, што гэта не пройдзе. А каб “вырашыць пытанне”, мне не заўсёды трэба было пісаць артыкул. Напрыклад, у свой час мне ўдалося дапамагчы Генадзю Каханоўскаму. Ён тады працаваў у Маладзечне, у музеі. Яго папракалі ў “няправільным стаўленні да гісторыі”, у нацыяналізме – і хацелі звальняць. Генадзь прыйшоў да мяне на прыём, расказаў сваю гісторыю – і я ўмяшаўся ў гэтую справу, патэлефанаваў у Маладзечна, у музей, кіраўніцтву раёна. І не давялося выступаць у друку – усё вырашылася разумна.

Вы так сказалі: “прыйшоў на прыём”. Да вас як да карэспандэнта на прыём хадзілі?

Генадзь Бураўкін: А як жа – хадзілі! Хоць я працаваў дома.

“Правда” дапускае вялікую памылку, беручы на працу агалцелага нацыяналіста і антысаветчыка Бураўкіна”

А Вас самога ў нацыяналізме не вінавацілі? Ведаю, што і ўзялі Вас на тую працу не без прыгодаў…

Генадзь Бураўкін: Вінавацілі, і даносы пісалі… А калі мяне запрашалі ў “Правду” – гэта якраз быў перыяд жорсткай крытыкі Васіля Быкава, у прыватнасці, яго аповесці “Мёртвым не баліць”. Спярша аповесць была надрукаваная ў “Маладосці”, дзе галоўным рэдактарам быў Пімен Панчанка. І была яна сустрэта спакойна, нават спагадліва. Потым, калі аповесць надрукаваў у перакладзе на рускую “Новый мир” Твардоўскага, на яе абрынулася самая агалцелая крытыка. І ў гэты час мы з Анатолем Вярцінскім вырашылі абараніць Васіля ад несправядлівай крытыкі, у прыватнасці, ад артыкула ў “Советской Белоруссии”. Прытым артыкул быў непадпісаны – атрымлівалася, што ён рэдакцыйны, і абсалютна пагромны. Мы надумаліся звярнуцца ў ЦК Кампартыі Беларусі, чыім органам з’яўлялася “Советская Белоруссия” з пратэстам. Напісалі ліст і пайшлі збіраць подпісы. Сабралі каля шасці дзясяткаў подпісаў, прытым сярод тых, хто падпісаўся, былі нашыя выдатныя класікі Міхась Лынькоў, Янка Брыль, Аркадзь Куляшоў, Іван Мележ… Адпаведна, гэта не спадабалася. Ставілася нават пытанне ледзь не выключыць мяне з партыі, але пісьменнікі-камуністы мяне абаранілі. І вось неўзабаве пасля гэтага я атрымаў прапанову пайсці працаваць у “Правду”. Даручылі напісаць пару матэрыялаў, я напісаў – яны спадабаліся. Якраз у тыя дні я павінен быў ехаць у Югаславію з пісьменніцкай дэлегацыяй. Прыехаў у Маскву, сустрэўся з галоўным рэдактарам “Правды” Зямяніным. Я не верыў, што пасля ліста ў абарону Быкава мяне могуць узяць на працу. Паводзіў сябе даволі смела і незгаворліва. Калі Зямянін спытаў, як я стаўлюся да Быкава – адразу сказаў: “Міхаіл Васілевіч, каб нам не было патрэбы доўга гаварыць – гэта адзін з самых блізкіх маіх сяброў”. Зямянін адрэагаваў: “Ну і што? Калі ён твой сябар – яго нельга крытыкаваць?” Я адказаў, што можна, толькі крытыкаваць трэба паважліва, а не знішчаць. Тым больш, што чалавек прайшоў вайну, праліваў кроў за Радзіму. Словам, калі мы пагаварылі, я выйшаў ад яго, лічачы, што ніякай мае работы тут быць не можа. Але калі мы вярнуліся з Югаславіі, мяне раптам зноў паклікаў Зямянін і сказаў: “Брэжнеў падпісаў тваё прызначэнне”. Не таму, што я такі адметны – проста ён у той дзень быў дзяжурным сакратаром ЦК партыі, а паводле тагачасных нормаў карэспандэнты “Правды” былі наменклатурай Сакратарыята ЦК КПСС. Да таго ж, кандыдатуру мусіла ўхваліць бюро ЦК кампартыі той рэспублікі, дзе прызначаўся карэспандэнт. І Зямянін мне кажа: “Гэта не ўсё. 18 красавіка Брэжнеў падпісаў тваё прызначэнне, а праз дзень ці два прыйшоў ліст з Мінска ад 2‑га сакратара ЦК кампартыі Беларусі (У 1972 годзе ім быў Ф.А. Сурганаў – Г.Л.), у якім пісалася, што “Правда” і бюро ЦК Кампартыі Беларусі, у прыватнасці першы сакратар Машэраў, дапускаюць вялікую палітычную памылку, беручы на працу агалцелага нацыяналіста і антысаветчыка Бураўкіна”. “Што будзем рабіць?” – спытаў памочнік Брэжнева ў Зімяніна. І яны вырашылі пазваніць у Мінск. Калі Машэраў асабіста паручыцца за мяне – проста схаваць той ліст. Машэраў паручыўся.

Адкуль ён Вас ведаў, супрацоўніка “ЛіМа”?

Генадзь Бураўкін: Ён мяне ведаў як маладога паэта. Ён жа быў некалі сакратаром ЦК камсамола, арганізоўваў часопіс “Маладосць”, дзе я друкаваўся. Ды і на мерапрыемствах розных я выступаў, быў камсамольскім актывістам. З такой аглядкай я і пачаў працаваць карэспандэнтам “Правды” ў 1968 годзе. У 1972 годзе перайшоў працаваць у “Маладосць” галоўным рэдактарам – можна сказаць, збылася мара. А ў 1978 годзе Пётр Міронавіч паклікаў мяне і прапанаваў узначаліць Белтэлерадыё. Я рашуча і вельмі настойліва супраціўляўся блізу паўгода. Але потым Машэраў рэзка сказаў: “Урэшце, я маю права на асабістую просьбу да цябе?” Я зразумеў, на што ён намякае. Сказаў: “Маеце”. І пагадзіўся.   

“Я адмовіўся візаваць закрыццё самастойнага беларускага тэлеканала”

Генадзь Мікалаевіч, Вы так гаворыце: “ён мяне ўгаворваў паўгода”… Іншы падумае: ха, я б адразу на такую пасаду пагадзіўся! Чаго ж Вы так “ламаліся”?..

Генадзь Бураўкін: Мне вельмі падабалася тое, што я меў: часопіс “Маладосць”, займаешся любімай справай з цудоўнымі людзьмі… Потым, праца ў часопісе – гэта ж не такое, што ў “Правде”, калі быў заняты цалкам, не было калі вершы пісаць. І тут раптам кацёл з кіпенем – тэлебачанне і радыё. Таму  я і не хацеў туды ісці.

У той час яшчэ не было ніводнага самастойнага беларускага канала. Колькі гадзін на дзень вы ўкліньваліся ў маскоўскае вяшчанне?

Генадзь Бураўкін: Не памятаю дакладна, колькі гадзін. Але там былі маскоўскія праграмы, якія нельга было закрываць – інфармацыйныя, прапагандысцкія. А ў той час, калі ішлі “неабавязковыя”, нам дазвалялі ўлазіць са сваімі праграмамі. І мы прайгравалі. Або мы ставілі свае праграмы пасля выдатных маскоўскіх – і параўнанне было не на нашу карысць. Ці ў такі час, калі ніхто тэлебачанне не глядзіць. Таму гаворка пра самастойную нацыянальную праграму пачалася практычна з самых першых маіх месяцаў работы. Да мэты мы ішлі два гады.

Гэта была Вашая асабістая ініцыятыва?

Генадзь Бураўкін: Вядома, тут была і мая ініцыятыва. Але я не скажу, што гэта адзін я рабіў. Вельмі рашуча ідэю падтрымаў Валянцін Болтач, які тады быў загадчыкам сектара тэлебачання і радыё аддзела прапаганды ЦК КПБ.

Вы казалі, што калі ўсё ўжо было гатова, то справа ледзьве не сарвалася ў апошні момант?

Генадзь Бураўкін: Каб стварыць свой канал, мы закрылі другі маскоўскі. Начальству падкрэслілі: першую праграму будзем цалкам даваць, не ўкліньвацца, як раней! А вось, між “пакрыццём” аўдыторыі гэтымі двума праграмі была даволі вялікая розніца. Калі першая “пакрывала” больш за 90% Беларусі, то другая, можа, 70%. Мы як бы свядома ішлі на скарачэнне , але затое атрымлівалі самастойную праграму. Адначасова разам з сувязістамі распрацавалі план (я вельмі ўдзячны ім за поўнае разуменне і падтрымку), каб з часам “пакрыццё” нашай праграмы значна пашырыць. І калі мы перайшлі на нашую праграму – даволі многа гледачоў выступілі супраць. На нас абрынулася маса лістоў. Мы з Валянцінам Болтачам прааналізавалі іх – і ўбачылі, што найчасцей пішуць з вайсковых гарадкоў. То бок, жонкі афіцэраў, якіх закінулі да нас з усяго Савецкага Саюза. Яны звычайна сядзелі дома, ім проста не было чаго рабіць – і яны без перапынку глядзелі тэлевізар. І раптам замест прывычнага для іх другога маскоўскага канала ім уключылі праграму, дзе не менш за 60% перадач ідзе па-беларуску! Мяне паклікаў Кузьмін і паказаў праект рашэння Бюро ЦК: вярнуцца да старой практыкі, скасаваць самастойную праграму. Усе завізавалі, не хапала майго подпісу. Я адмовіўся. Кузьмін раззлаваўся, сказаў: “Пакідаю цябе ў кабінеце на паўгадзіны, вярнуся – каб твой подпіс быў”. Я дачакаўся яго, але не падпісаў. Наступныя пару месяцаў мяне фактычна байкатавалі: прыходзіў на работу, але са мной ніхто з начальства ніякіх спраў не вырашаў. На нарады, дзе паводле статусу я мусіў быць, клікалі майго першага намесніка Віталя Чаніна… Машэраў тады ўжо загінуў, першым сакратаром быў Кісялёў, які вельмі баяўся, што яго абвінавацяць у нацыяналізме і гэтае пытанне ўзнікне на з’ездзе кампартыі Беларусі, які ўжо набліжаўся…

А Кісялёў быў беларусам?

Генадзь Бураўкін: Так. Скажу больш – паводле адукацыі ён быў выкладчыкам беларускай мовы і літаратуры. Але ён баяўся. А потым прайшоў з’езд, пытанне не ўзнікла, мяне зноў уключылі ў спіс членаў ЦК кампартыі Беларусі – і ўсё вярнулася на кругі свае. Больш таго, на сустрэчы з маімі калегамі з усяго так званага сацлагера Кісялёў сказаў: “Я ўдзячны Генадзю Мікалаевічу, што ён не даў нам зрабіць вялікае глупства”. Ніхто, апроч мяне, не зразумеў, што ён меў на ўвазе.

“Пакуль быў жывы Машэраў, усе ведалі, што за мной стаіць ён”

Вашае прасоўванне беларушчыны на тэлебачанне – наколькі яно было “санкцыянаванае” зверху? Ці не было пратэстаў у калектыве, сярод гледачоў?..

Генадзь Бураўкін: Здаралася, пісалі на мяне даносы, называлі нацыяналістам. Але пакуль быў жывы Машэраў, усе ведалі, што за мной стаіць ён. Пётр Міронавіч аднойчы сказаў: “Я не магу падтрымаць цябе ў справе беларушчыны афіцыйна з трыбуны, бо мяне тут жа здымуць. Але ты рабі справу. Чыноўнікі ведаюць, што ў цябе за спінай стаю я, і яны не насмеляцца табе замінаць”.

А Вы з Машэравым па-беларуску размаўлялі?

Генадзь Бураўкін: Па-руску.

А чаму? Ён жа беларус, з Віцебшчыны.

Генадзь Бураўкін: А таму што так тады было прынята. Ён умеў гаварыць па-беларуску, але гаварылі мы часцей за ўсё па-руску.

Вашыя стасункі з Машэравым былі не толькі афіцыйныя?

Генадзь Бураўкін: Я не магу сказаць, што ў нас былі дужа блізкія стасункі. Але ён мне давяраў, ён, так бы мовіць, мяне не баяўся. Бо калі мы сядзелі ўдвух, ён мне гаварыў і пра Брэжнева, і пра тое, колькі глупства робіцца ў дзяржаве… Адзін чалавек, якому я нядаўна гэта распавёў, падкінуў мне версію, што Машэраў хацеў, каб я, як пісьменнік, гэта занатаваў… А што, гэта дрэнна, што ён хацеў такім застацца ў гісторыі?..

Генадзь Мікалаевіч, калі здараюцца нейкія нападкі на Машэрава – за меліярацыю, знішчэнне Нямігі, закрыццё апошняй беларускай школы ў Менску – Вы яго бароніце. Але складаецца адчуванне, што Вы яго не можаце не бараніць, бо ён столькі добрага зрабіў для Вас асабіста…

Генадзь Бураўкін: Так, бараню. Так, ён мне зрабіў многа добрага – і я яму за гэта ўдзячны. Але ж я, даруйце, не такі ўжо наіўны хлапчук, і добра бачу ўсё тое, што ён зрабіў для Беларусі. І некаторыя рэчы ведаю “з сярэдзіны”. Што, так проста было ствараць “Хатынь”?.. А помнікі Купалу і Коласу ў Мінску?.. На яго пісалі ў ЦК КПСС: “Замест таго, каб будаваць кватэры ветэранам, ён помнікі ставіць нацыяналістам”. А тое, як ён любіў і падтрымліваў творчую інтэлігенцыю – такога не было і не ведаю, ці будзе калі. І пры гэтым ён, зразумела, быў чалавекам свае пасады і свайго становішча і рабіў тое, што яму казалі з Масквы.

“Зянон, ты зразумей: калі ты будзеш заклікаць браць зброю і ісці на барыкады…”

Наконт працы ў “Правде” і на пасадзе старшыні Белтэлерадыё яшчэ хацеў спытаць: як праводзілася мяжа між тым, дзе толькі хваліць, а дзе і пакрытыкаваць можна?..

Генадзь Бураўкін: Крытыкаваць можна было ўсё, але доказна. Зразумела, былі негалосныя правілы: нельга крытыкаваць сакратароў ЦК, кіраўнікоў Савета міністраў… Але, разумееце, мы не збіраліся рабіць ніякай антысаветчыны, добра ведалі “правілы гульні”. Наконт тагачаснай крытыкі прывяду выпадак з працы майго сябра Мікалая Матукоўскага, які быў карэспандэнтам “Известий”. Пасля ягоных матэрыялаў па нашумелай фальсіфікаванай “мазырскай справе” былі знятыя з пасадаў міністр унутраных спраў, яго намеснік ды генеральны пракурор – 5 вышэйшых кіраўнікоў! Было такое магчыма? Было.

Ведаю, што Вы нават Зянону Пазняку давалі эфір на дзяржаўным тэлебачанні. Ці ставілі яго ў нейкія межы?

Генадзь Бураўкін: Мы сустракаліся перад эфірам і я казаў: “Зянон, ты зразумей, што будзеш выступаць па дзяржаўным тэлебачанні. І калі ты будзеш заклікаць браць зброю і ісці на барыкады… Але тут нічога не трэба было насамрэч тлумачыць: Пазьняк разумны чалавек. Ён разумеў, на якую аўдыторыю ён выходзіць.

“Помню, нам на вяселлі згатавалі цэлую ванну вінегрэта…”

Генадзь Мікалаевіч, са сваёй жонкай Юліяй Вы разам ужо больш паўстагоддзя – і лічыцеся адной з найпрыгажэйшых параў у нашай літаратуры…

Генадзь Мікалаевіч: Я вельмі шчаслівы, што ажаніўся з каханай жанчынай… Мы разам вось ужо 54 гады!

Як усё пачыналася?

Генадзь Бураўкін: Я ўбачыў Юлю ў буфеце інтэрната на Бабруйскай вуліцы, стаў распытваць таварышаў: што за прыгажуня такая?.. Высветлілася, што яна паступіла на першы курс беларускай філалогіі. Потым мы разам сустрэліся ў тэатральным калектыве, дзе ўдзельнічалі ў студэнцкіх пастаноўках…

Доўга ўхажвалі?

Генадзь Бураўкін: Да вяселля — тры гады. Юліна маці была не ў захапленні ад выбара дачкі – для прыгажуні і разумніцы хацела лепшай пары, чым небагаты хлапец з Полаччыны… Вяселле нашае студэнцкае адбылося, калі я быў на пятым курсе. Юлін курс быў “суцэльныя дзяўчаты”, мой – практычна адныя хлопцы. Вось яны і зладзілі нам вясёлае свята. Помню, нагатавалі цэлую ванну вінегрэта (не ведаю, чаму, але ў сталоўцы, дзе мы сабраліся, была нейкая ванна)! Самае цікавае, што ў перапынку між танцамі я зазірнуў – ванна была пустая! Вяселле было маладое, шумнае… Аднакурснік Сымон Блатун нават напісаў паэмку а‑ля “Тарас на Парнасе”, дзе былі такія словы:

“Усё народ тут не такоўскі.

Сам Ніл Гілевіч, Матукоўскі…”

Карацей, было весела.

Генадзь Мікалаевіч, ці можаце распавесці, кім сталі Вашыя дзеці, чым займаюцца ўнукі?

Генадзь Бураўкін: Я вельмі люблю сваю сям’ю, даражу і ганаруся ёю. У нас з Юляй двое дзяцей і чацвёра ўнукаў. Сын Аляксей кандыдат тэхнічных навук, вельмі цікавы, глыбокі чалавек, пры тым з абсалютна тонкім адчуваннем паэтычнага слова, музыкі, некалі сам спрабаваў пісаць музыку. Але скончыў мехмат, стаў інфарматыкам, цяпер працуе ў Акадэміі паслядыпломнай адукацыі. Дачка Святлана ў нечым бліжэй да нас з жонкай – скончыла філфак, дыпломную работу пісала па творчасці Наталлі Арсенневай. Цяпер працуе ў пасольстве ЗША ў Беларусі. У нас з Юляй чацвёра ўнукаў. Старэйшы, Павел (сын Аляксея), сёлета скончыў універсітэт, хімфак. Другі ўнук Арсен сканчае Коласаўскі ліцэй. Баюся гаварыць, куды ён пойдзе, бо яшчэ можа і змяніць свой выбар… Сын дачкі Ваня вучыцца ў архітэктурна-будаўнічым каледжы па спецыяльнасці “архітэктура”. А нашая любімая ўнучачка Маша закончыла тры класы. Прыемна, што ўнукі – аднадумцы мае, жонкі і нашых дзяцей. Усе яны беларускмоўныя. Не буду казаць, што гавораць спрэс па-беларуску, але пры неабходнасці карыстаюцца роднаю мовай.

“Танкаў бацька даў Караткевічу кажух – і Валодзя потым не хацеў яго назад аддаваць!”

Спадар Генадзь, шмат якія “пісьменніцкія” гісторыі з часоў маладосці звязаныя з п’янкамі-гулянкамі. Але нешта не даводзілася чуць, каб Вы былі актыўны ўдзельнік такіх мерапрыемстваў. Дык Вы ўва ўсіх гэтых п’янках удзельнічалі ці не?

Генадзь Бураўкін: Ну не ўва ўсіх, канешне!.. (смяецца) А ў некаторых удзельнічаў. Але ж вы не забывайцеся, што я рана ажаніўся. Да таго ж, на пятым курсе хварэў на сухоты, некалькі месяцаў ляжаў у лякарні – так што мне яшчэ і здароўе не дазваляла пэўныя рэчы, якіх не абмінулі Рыгор Барадулін, Уладзімір Караткевіч, Сымон Блатун…

Нейкія цікавыя гісторыі, звязаныя з гулянкамі, ёсць?

Генадзь Бураўкін: Памятаю, як паехалі з Караткевічам на Нарач. І Валодзя хацеў там купіць цымбалы ў старога дзеда-цымбаліста. Угаворваў яго, прапаноўваў грошы, але той так іх і не прадаў… Потым мы былі ў хаце Максіма Танка – былі яшчэ жывыя бацька і маці народнага паэта. Была зіма, а Валодзя быў у лёгкім палітончыку. Танкаў бацька даў яму кажух, каб цяплей было. І Валодзя доўга не хацеў гэты кажух аддаваць – Танк у Мінску таго кажуха дабіцца не мог!..

“Не скажу, што мы, скажам, з Ельцыным сябравалі або чарку бралі…”

Генадзь Мікалаевіч, пасля года 1995 многія нацыянальна арыентаваныя людзі, інтэлігенцыя засталіся за бортам. Новая ўлада цаніла іншыя якасці. Вам не крыўдна, што сілы былі і ёсць – а нікому ва ўладзе сёння Ваш досвед не трэба?

Генадзь Бураўкін: Цяжка сказаць… Адчуванне незапатрабаванасці цяпер ужо неяк прытухла… А на тым этапе, канешне, было: калі я вярнуўся з Нью-Ёрка, мне нічога сур’ёзнага з працаю не прапанавалі… Была крыўда. Я ж займаў высокія пасады ў Мінску, набыў вопыт дыпламатычнай работы ў Нью-Ёрку, пазнаёміўся з многімі вядомымі на ўвесь свет людзьмі – адчуваў, што пры пэўных паўнамоцтвах прынёс бы роднай Беларусі немалую карысць. Быў у мяне і сур’ёзны вопыт, і не абы якія знаёмствы – напрыклад, з Дэвідам Ракфелерам, Вацлавам Гавэлам, Джорджам Сорасам, Барысам Ельцыным… Мне здавалася, што ў нялёгкую пару станаўлення маладой беларускай дзяржавы – гэта ўсё магло б паслужыць Радзіме. Аднак гэта было адкінута, забыта і праігнаравана… Але прайшоў час, я паспакайнеў, памудрэў… Да таго ж, мне здаецца, я не выкінуты з грамадскіх працэсаў – часамі да мяне звяртаюцца маладыя палітыкі з нейкімі пытаннямі, я выступаю ў друку, даю інтэрв’ю… Канешне, гэта не тое, што я мог бы зрабіць, але…

Сустрэчы і знаёмствы з вельмі высокімі асобамі былі звязаныя з працай у ААН? Што за сустрэчы маглі быць у прадстаўніка Беларусі пры ААН і, скажам, прэзідэнта Расіі?

Генадзь Бураўкін: Сустрэчы чыста бытавыя. Калі Ельцын прылятаў у Нью-Ёрк, яго заўсёды сустракаў Юлій Міхайлавіч Варанцоў – прадстаўнік СССР, а потым і Расіі пры ААН. А мы з ім сябравалі – і ён мяне зводзіў з цікавымі і ўплывовымі людзьмі, запрашаў на сустрэчы, на супольныя вячэры. Не скажу, што мы, скажам, з Ельцыным чарку бралі. Але я глядзеў, як ён сябе паводзіць, як аддае распараджэнні… Такая сустрэча была не адна – і на наступных сустрэчах Ельцын ужо пазнаваў мяне. Так што пры патрэбе можна было б нагадаць пра сябе…

“Нашыя жонкі ўначы прасавалі бел-чырвона-белы сцяг, каб нараніцу ён узняўся каля будынка ААН у Нью-Ёрку”

На той час, калі Вы былі прадстаўніком нашай краіны пры ААН – ці пыльная гэта была праца? Бо калі нават сёння глядзіш, скажам, на пасаду амбасадара Беларусі ў Францыі, думаеш: во дзе сыр у масле! якая там можа быць праца!

Генадзь Бураўкін: Меркаванне, што дыпламатычная пасада нешта такое несур’ёзнае ці нецяжкое – гэта абсалютная няпраўда. У мяне ў ААН было два перыяды: калі нашая краіна была БССР, і калі мы сталі Рэспублікай Беларусь. Памятаю добра той момант, як нашыя жонкі ўначы прасавалі бел-чырвона-белы сцяг, каб нараніцу ён узняўся каля будынка ААН у Нью-Ёрку. На першым этапе было небагата работы, бо рэальна мы не ўдзельнічалі ў вырашэнні сур’ёзных спраў. Усе ведалі, што для таго, каб атрымаць галасы Беларусі і Украіны, можна абыйсціся дамоўленасцямі з прадстаўніком Савецкага Саюза. А вось калі мы сталі самастойнай дзяржавай – работы было вельмі і вельмі шмат. І мы, скажу шчыра,  былі да яе не надта гатовыя. У нас не хапала сур’ёзных прафесійных кадраў, не было вопыту самастойнай працы… Помню, як мы разам з украінцамі вельмі цяжка вырашалі пытанне пра змяншэнне нашых унёскаў у ААН. Бо ў свой час усё гэта за нас рабіла Масква. У нас у бюджэтах проста не было адпаведных сум! Мы мусілі ўсім адпаведным структурам даказваць, што для нас гэта непасільна. У выніку нам зменшылі, але куды пазней, калі ўжо ў Нью-Ёрку працавалі іншыя людзі.

Генадзь Мікалаевіч, выбачаюся, а чаму асабіста Вы пагадзіліся на тую працу, не маючы ані адпаведнай адукацыі, ані досведу, ані нават ведання ангельскай мовы? Ці гэта была ссылка?

Генадзь Бураўкін: Я, канешне, не збіраўся і не планаваў быць дыпламатам. І ў нейкім сэнсе гэта была ссылка. Хоць пра гэта гаварыць неяк няёмка… Бо я памятаю некалькі гарачых, здзеклівых выступленняў нядобразычліўцаў: “Вось гэта ссылка! Паехаў у Нью-Ёрк! Каб жа мне ды такую ссылку!..” Проста ад мяне пазбавіліся, скажам так. Калі пачаліся перабудоўчыя працэсы, калі пайшла дэмакратызацыя, галоснасць, калі быў створаны БНФ – мы сталі жыць па-іншаму. Партыйныя ж чыноўнікі не хацелі мяняць сістэму, мяняць свае звычкі. А мы на тэлебачанні і радыё бачылі, што робіцца ў краіне, і хацелі даваць аб’ектыўную карціну. Насуперак указанням некаторых чыноўнікаў, мы расказвалі пра БНФ, пра дэманстрацыі, давалі слова апазіцыянерам… У пэўны момант мне сказалі: або вы паедзеце ў Нью-Ёрк, або будзеце зняты і растаптаны, а вам, між іншага, хутка выходзіць на пенсію.

Дзіўна, што яшчэ прапанавалі паехаць! Нейкае больш-менш чалавечае абыходжанне было.

Генадзь Бураўкін: Можа, гэта нясціпла будзе сказана, але я быў даволі вядомы і даволі аўтарытэтны чалавек. Проста так мяне выкінуць не маглі. Мяне трэба было здымаць за нешта – а за што?.. Нашае тэлебачанне лічылася адным з найлепшых у Савецкім Саюзе, перамагала на міжнародных конкусах… За што было мяне здымаць?.. Мне сказалі: “За нацыяналізм”. На што я адказаў: “Вельмі рады. Калі ласка, я гатовы. Толькі каб вы запісалі: “за нацыяналізм”. Гэта будзе найлепшае, чым мяне можна ўзнагародзіць, паставіўшы побач з Купалам, Гарэцкім, Тарашкевічам”. Так я патрапіў на працу ў ААН.

“Я быў дарадцам па пытаннях культуры ў віцэ-прэм’ера Віктара Ганчара…”

Спадар Генадзь, хачу перапытаць дэталь Вашай біяграфіі, пра якую я чуў толькі наўскось. Ці праўда, што Вы ўжо ў 1990‑я былі высокім чыноўнікам, намеснікам міністра ці што?

Генадзь Бураўкін: Я сапраўды быў намеснікам міністра культуры і інфармацыі, які вёў пытанні міжнародных сувязяў і кінематаграфіі.

Хто тады быў міністрам?

Генадзь Бураўкін: Анатоль Бутэвіч. За нашу сумесную працу мне і сёння не сорамна. Магу прывесці адзін прыклад. Я ініцыяваў і ўсяляк спрыяў здымкам фільма Валерыя Панамарова па творах Васіля Быкава “На чорных лядах”, які забаронены да гэтага часу. (Падрабязней гэтую гісторыю можна даведацца з рэпартажа Андрэя Куцілы “Забаронены фільм”тут: http://www.youtube.com/watch?v=4_4VlkJrTZ0 — Г.Л.). Некаторыя журналісты, у прыватнасці, у газеце “Знамя Юности”, папракнулі мяне, што я выкарыстаў службовае становішча. А пасля гэтай пасады, таксама непрацяглы час, я быў дарадцам па пытаннях культуры ў віцэ-прэм’ера Віктара Ганчара…

Ого!.. А Лукашэнка тады ўжо быў прэзідэнтам, так?..

Генадзь Бураўкін: Так.

Атрымліваецца, Вы спачатку паверылі ў яго, раз пагадзіліся?

Генадзь Бураўкін: Што значыцца паверыў? Я не ведаў яго. Калі Лукашэнка быў дэпутатам, гучна заяўляў пра сябе – я знаходзіўся ў Нью-Ёрку, куды інфармацыя даходзіла вельмі фрагментарна. Так, ён здаваўся мне маладым, энергічным палітыкам, які можа нешта цікавае зрабіць… Потым, калі Віктар Ганчар сышоў з пасады віцэ-прэм’ера, я прабыў яшчэ некалькі месяцаў дарадцам пры Русакевічы – і звольніўся па асабістым жаданні.

За час той працы даводзілася кантактаваць асабіста з Лукашэнкам?

Генадзь Бураўкін: Асабіста – не.

А за што ён Вас тады так не любіць, што нават некалькі разоў публічна казаў “гэтыя бураўкіны”?..

Генадзь Бураўкін: У мяне была адна сустрэча з ім, але пазней – у складзе групы творчай інтэлігенцыі. І я адкрыта выказаў сваю думку адносна сітуацыі з нашай нацыянальнай культурай. Можа, за гэта?..

P.S.

Генадзь Мікалаевіч, адкінуўшы той негатыў і складанасці становішча, якія многія назавуць, што вы добрага бачыце ў нашай сённяшняй журналістыцы?

Генадзь Бураўкін: Мне падабаецца, што ў ёй стала больш адкрытасці, эмоцый, меней самацэнзуры. Не падабаецца, што стала менш адказнасці за слова: можна ляпнуць абы што – і не несці адказнасці. Гэта нядобра. У свій час я патрабаваў ад сваіх падначаленых: калі ласка, крытыкуй чалавека за тое, што ён мог зрабіць і не зрабіў, а калі ты крытыкуеш чалавека, які не меў магчымасці нечага зрабіць – дык хіба гэта дапушчальна? Я і сёння веру ў разумнасць такога падыходу да журналісцкай справы…