«Талібан» увёў у Афганістане «забарону на фотаздымкі», але яе немагчыма выканаць

Фотажурналіст, які працаваў у Афганістане падчас праўлення «Талібану» ў 1996–2001 гадах, расказаў Свабодзе, што новая забарона гэтай групоўкі на выявы жывых істот сёння невыканальная.

Хлопчык у Кабуле прадае газету без малюнкаў. 1996

У 1990‑я гады афганскі фотажурналіст, які пажадаў застацца ананімным з прычыны ягоных шматлікіх сувязяў з краінай, успамінае, што «фатаграфіі былі цалкам забароненыя.

Талібы забаранілі гэта. Нават калі была прэс-канфэрэнцыя ці нешта падобнае, яны сказалі: «Фатаграфаваць нельга».

Вежа са зьнішчанымі тэлевізарамі і відэакасэтамі ў Кандагары, 1996

Але падчас першай улады талібаў, калі пакараньне магло быць суровым нават за нязначныя правіны, фатаграфаваньне людзей усё яшчэ было звычайнай і рызыкоўнай зьявай для фотажурналіста, а таксама невялікай колькасьці афганцаў, якія працавалі на заходнія інфармацыйныя агенцтвы.

«У нас былі маленькія камэры, і калі мы зьбіраліся рабіць сюжэты, мы проста ішлі куды-небудзь, дзе не было „Талібану“, і рабілі адзін-два здымкі, а потым хутка сыходзілі, — кажа ён. — Гэта было падобна на „крадзеныя здымкі“».

Сабера Рахмані, дырэктарка Нацыянальнай галерэі Афганістана, з адной з больш чым 400 карцін, зьнішчаных талібамі падчас іх шасьцігадовага кіравання. 2002

Падчас першага панаваньня «Талібану», кажа ён, нешматлікім мясцовым фотакарэспандэнтам «даводзілася апрацоўваць нашу плёнку хімікатамі. Гэта было вельмі складана». Сёньня ж «у кожнага ёсьць тэлефон, здымкі лічбавыя». Акрамя таго, вэтэран-фотажурналіст кажа:

«Самі талібы любяць глядзець Face­book. У іх ёсьць What­sApp. Спыніць гэта будзе вельмі і вельмі цяжка», бо новае пакаленьне талібаў «вырасла з інтэрнэтам».

Фатограф кажа, што падчас першага праўленьня талібаў яго некалькі разоў затрымлівалі за фатаздымкі. Адзін зь ягоных калегаў быў зьмешчаны ў турму на ноч пасьля таго, як сфатаграфаваў чалавека, які аказаўся замежным экстрэмістам з арабскай дзяржавы, які ўскочыў, каб затрымаць фатографа, і даставіў яго ў паліцыю «заганаў і годнасьці» талібаў.

Афганскі хлопчык глядзіць на слуп, на які наматаныя сапсаваныя відэа і аўдыёкасэты ў Кабуле, 2001

Некаторыя ў кіраўніцтве талібаў, відаць, заплюшчылі вочы на забарону на выявы жывых істот у 1990‑я гады.

«Мае здымкі шмат разоў друкаваліся ў пакістанскай газэце, а на наступны дзень газета была адпраўленая з Пакістана ў Кабул», — распавядае фотакарэспандэнт.

«„Талібан“ мог патэлефанаваць мне і спытаць: „Навошта ты сфатаграфаваў?“, але гэтага не адбылося».

Але, дадае ён, «на месцы фатаграфаваць было катэгарычна забаронена». Для звычайных людзей занятак забароненымі забавамі ў 1990‑я гады быў звычайнай, хоць і нэрвовай практыкай.

«Людзі глядзелі тэлевізар, слухалі музычныя касэты, але вельмі хаваліся. Сядзелі ў падвале ці недзе, зусім зачыніўшы акно», — успамінае ён.

Мастак прадае сваю працу, на якой намаляваны пэйзаж без людзей. Кабул, 2005

Фотакарэспандэнт кажа, што другі прыход праўленьня талібаў быў адносна мяккі ў параўнаньні зь першым, але «пакрысе пах — непрыемны пах — вяртаецца», і згадаў нядаўняе закрыцьцё тэлевізійных станцый на поўначы Афганістана за паказ выяваў людзей.

Кіраўніцтва «Талібану» ў горадзе заснаваньня групоўкі Кандагары зьяўляецца «вельмі экстрэмісцкім», кажа ён, хаця некаторыя талібы, несумненна, зьмяніліся ў выніку таго, што яны бачылі росквіт у вонкавым сьвеце, чаго ніколі не адчувала першае пакаленьне кіраўніцтва «Талібану».

Афганцы ідуць каля будынкаў у Кабуле, разбураных падчас грамадзянскай вайны ў краіне. 1994

«Гэтыя талібы за апошнія некалькі гадоў былі ў Катары, Іране, Пакістане, Індыі, і яны ўбачылі, наколькі прыгожы сьвет за межамі Афганістана. Калі [заснавальнік Талібану] мула Амар прыйшоў да ўлады [у 1996], яны прыехалі проста з мэдрэсэ і ўзялі Кабул, але пасьля грамадзянскай вайны ён быў цалкам разбураны — ні тэлевізараў, нічога».

На гэты раз, кажа фотакарэспандэнт, «талібам перадалі прыгожы Кабул з забудовай, прыгожымі аўтамабілямі, рэстаранамі, будынкамі. Усё настолькі лепшае за тое, што бачылі папярэднія талібы».

Чацвёра з дзесяці сышлі з прафесіі. Як абышоўся «Талібан» з журналістыкай у Афганістане