Праваслаўная цэнзура: ігумення Гаўрыіла загадала ўтылізаваць “нацыяналістычныя” лісткі, якія рэдагуе паэт-манах Зніч

Для вернікаў рыхтавалі да 100 тысяч асобнікаў кожнага выпуску

Паводле жыровіцкіх насельнікаў, настаяцелька жаночага Прачысценскага манастыра ў Гродне ігумення Гаўрыіла яшчэ ў жніўні распарадзілася выбарачна ўтылізаваць архіў багаслоўскага літаратурна-мастацкага лістка “Жыровіцкая абіцель”, які нязменна рэдагуе 82-гадовы манах Іаан — у цывільным жыцці вядомы паэт Зніч, філосаф-дысідэнт Алег Бембель.

Выданне, прысвечанае адметным царкоўным падзеям і знакавым асобам праваслаўя, з’явілася ў другой палове 1990‑х дзякуючы высілкам тады яшчэ інака Мікалая (другая прыступка манаскага чыну) ды невялікай групы аднадумцаў.

Паэт-пустэльнік стаў рэдактарам, добраахвотныя памочнікі дапамагалі збіраць і апрацоўваць матэрыялы. 

Аднак праз блізкія і прыязныя адносіны з архіепіскапам Наваградскім і Слонімскім Гурыем, якому падпарадкоўваюцца Жыровічы, Гаўрыіла ўчыніла персанальную рэвізію падшыўкі і загадала знішчыць “выразна нацыяналістычныя нумары” — перадусім тыя, дзе надрукаваныя вершы-роздумы Зніча “Плашчаніца”, “Святы покрыў” ды іншыя. 

Чую слова вешчае: Люблю…

Над маёю спеўнаю званіцай.

Пакрываю Неба і Зямлю

Бел-Чырвона-Белай Плашчаніцай…

(З верша Зніча “Плашчаніца”)

У  тэлефоннай размове з карэспандэнтам службы маніторынгу БАЖ манах Іаан удакладніў, што на гэты момант “Жыровіцкая абіцель”, як і раней, існуе, якраз рыхтуецца юбілейны выпуск — першы нумар лістка пабачыў свет у канцы 1997 года. Ніякіх аўдыенцый з “названай асобай” (ігуменняй Гаўрыілай) у яго не было, а ягоны “самы галоўны цэнзар” — гэта паломнікі, канстатаваў ён.  

Лісток, які паводле афіцыйнай дамовы выходзіў у дзяржаўнай друкарні суседняга Слоніма, адпачатку задумваўся і ўрэшце быў рэалізаваны як “шматмоўны” — беларуская прыярытэтная, а таксама расійская, англійская,  царкоўнаславянская. Зрэшты, прапорцыі заўсёды розныя: як тэксты паступаюць, у такой чарговасці і друкуюцца.  

Што да накладаў, дык ім пазайздросціць любое дзяржаўнае выданне — для вернікаў рыхтавалі да 100 тысяч асобнікаў кожнага выпуску.

Топавыя нават перавыдаюцца: так, выпуск, прысвечаны “рускім мацюкам”, агулам перасягнуў 150 тысяч, а “Перамога” пра цуды Божыя падчас Другой сусветнай вайны і паралелі з цяперашнімі падзеямі ва Ўкраіне набліжаюцца да 200 тысяч. 

Частка накладу “Жыровіцкай абіцелі” была знішчана

Але тое, што складальнік заўсёды рабіў акцэнт на беларускую мову, урэшце вывела з сябе ігуменню Гаўрыілу, прыхільніцу “рускага міра”. Пастаяннымі скаргамі і ўласным статусам яна дамаглася, каб частка “крамольнага” накладу “Жыровіцкай абіцелі” была знішчана. Цяпер пад пытаннем і мэтазгоднасць выхалашчанага лістка, які рызыкуе ператварыцца ў чарговы рупар Маскоўскага патрыярхата.  

Дарэчы, сам манах Іаан так тлумачыць бел-чырвона-белае спалучэнне ў праваслаўнай веры, дзе ягоная апанентка Гаўрыіла ўгледзела “руку апазіцыі”.

“Мы — адзінае племя, якое мае нацыянальным сцягам колеры Хрыстовай плашчаніцы: бел-чырвона-белы. Тут менавіта белы кужаль, а на ім адбіта кроў Збаўцы. «Раскрыжаванне кат завершыў. Аблашчыў кужаль кроў жыцця. Так, плашчаніца — гэта першы мой бел-чырвона-белы сцяг». Дзяржаўныя сцягі могуць мяняцца залежна ад палітычнай сітуацыі. А пад нацыянальнымі сцягамі плямёны пойдуць і на Страшны суд. І колеры Хрыстовай плашчаніцы трэба заслужыць”.

Ігумення Гаўрыіла даўно вядомая сваёй праўладнай дзейнасцю, ксенафобіяй і абразамі на адрас беларусаў. У верасні 2020 года, на фоне мірных масавых акцый супраць фальсіфікацыі прэзідэнцкіх выбараў, праваслаўная агітатарка выступіла на праўладным жаночым сходзе “За Беларусь”. Са сцэны яна публічна называла апанентаў Лукашэнкі “бешеным стадом”, “тупыми сектантами”, “толпой безумцев” ды іншымі прапагандысцкімі штампамі. Спадарожна зганьбіла беларускія нацыянальныя сімвалы, паставіўшы іх у шэраг з “фашысцкімі”. А пасля гэтага наведалася з тортам да гродзенскіх сілавікоў, якія жорстка разганялі пратэсты.

Сын вядомага скульптара, выкладчык музыкі, дысідэнт

А вось драматычнай біяграфіі манаха Іаана хапіла б не на адно жыцьцё. Нарадзіўся 16 снежня 1939 года ў сям’і знанага савецкага і беларускага скульптара Андрэя Бембеля. Ад самага маленства, удакладняў ён, яго атачала мастацкая вытанчанасць, «угноеная савецкай ідэалогіяй».  

Скончыў Мінскую музычную вучэльню. Пачынаў з таго, што вучыў дзяцей граць на піяніна ў Глыбокім, быў выкладчыкам музыкі ў Мінску. Затым паступіў у Беларускую дзяржаўную кансерваторыю, дзе адкрываліся добрыя перспектывы. Але трапіў не на сцэну, а ў псіхіатрычную бальніцу. Здарылася гэта пасля таго, як адзначыў уласнае 25-годдзе распаўсюдам сярод студэнтаў сваёй паэмы, прысвечанай ідэям «хрысціянскага камунізму».

У лякарні яго нашпігоўвалі псіхатропамі, фізічны і псіхічны стан імкліва пагаршаўся. Тады бацька забраў сына пад уласную адказнасць і адправіў у Маскву, дзе эксперыментальная лабараторыя набірала добраахвотнікаў для вывучэння эфекту лячэбнага галадання. «Цалкам ачышчаны», пазней ён уладкаваўся выкладчыкам фартэпіяна ў музычнай школе горада Тарусы (Калужская вобласць Расіі) — так званы соты кіламетр ад сталіцы СССР, за які выпраўлялі “нядобранадзейных”.

З улікам перажытага Алег Бембель пачаў «глытаць» філасофскія трактаты, каб разабрацца ў глыбінях падсвядомасці. Неўзабаве стаў аспірантам Інстытута філасофіі і права Акадэміі навук БССР, паралельна збіраў матэрыялы для дысертацыі «Нацыянальнае і інтэрнацыянальнае ў духоўнай культуры».

У выніку правёў беспрэцэдэнтнае для Беларусі сацыялагічнае апытанне аб моўнай дыскрымінацыі і напісаў манаграфію «Родная мова і маральна-эстэтычны прагрэс». Рукапіс у машынапісных копіях хадзіў па руках і ўрэшце трапіў у Лондан, дзе ў 1985 годзе выйшаў асобнай кнігай.

За “антысавецкую прапаганду” аўтару пагражала турма. Не дайшло да гэтага толькі таму, што дырэктар Інстытута філасофіі Яўген Бабосаў дамогся, каб працу перакваліфікавалі з «антысавецкай» (ярлык «ворага народа» і тэрмін зняволення) у «немарксісцкую» (спагнанне па партыйнай лініі). За сукупнасць правін даследчыка выключылі з КПСС і звольнілі з працы, сектар эстэтыкі і псіхалогіі распусцілі. Так філосаф стаў дысідэнтам. 

У 1996 годзе былы навуковец прыехаў у Жыровічы, як ён думаў, паміраць. Тады лекары прызналі, што медыцына не ў сілах вылечыць ягоную прабадную язву, але вось ужо больш за чвэрць стагоддзя дзякуе вышэйшым сілам за падоўжанае жыццё. Дарэчы, ужо будучы манахам, атрымаў запрашэнне з‑за акіяна — тамтэйшыя беларусы прапаноўвалі ўзяць прыход у ЗША ці Канадзе і служыць у якасці святара. Клопат ацаніў, але адмовіў: ягонае пакліканне — аскетычны послух за мурамі манастыра.

Тут пакуль яшчэ займаецца выдавецтвам багаслоўскага лістка, ладзіць літаратурныя сустрэчы з пілігрымамі, нават духоўна выхоўвае будучых аграрыяў — навучэнцаў мясцовага каледжа. Ён аўтар нізкі паэтычных зборнікаў і кніг-роздумаў пра месца чалавека ў Сусвеце.  

Чытайце яшчэ:

Журналіст выдання Rzeczpospolita напісаў напісаў кнігу пра Святлану Ціханоўскую

Задачка со звездочкой: свобода слова, права человека или национальная безопасность?

«Вершыкі пакуль на паўзе, бо галава занятая процьмай важных інструкцый». Навіны ад Андрэя Кузьнечыка