Freedom House: У Беларусі адзначаныя станоўчыя зрухі ў сферы свабоды прэсы

Толькі 13 % насельніцтва жыве ў краінах са свабоднай прэсай. 45 % насельніцтва жыве ў краінах з несвабоднай прэсай; найгоршымі ў спісе з’яўляюцца Азербайджан, Крым, Куба, Экватарыяльная Гвінея, Эрытрэя, Іран, Паўночная Карэя, Сірыя, Туркменістан і Узбекістан. Палітыкі ў дэмакратычных краінах накшталт Польшчы і Венгрыі фармавалі асвятленне ў навінах, падрываючы традыцыйныя СМІ праз ціск на грамадскіх вяшчальнікаў і падымаючы профіль прыхільных прыватных СМІ. Прэзідэнт ЗША Дональд Трамп зневажаў прэсу, адмаўляючы ролю СМІ ў тым, каб прыводзіць улады да адказу за іх словы і дзеянні. Афіцыйныя ўлады ў аўтарытарных краінах накшталт Турцыі, Эфіопіі і Венесуэлы выкарыстоўвалі палітычныя ці сацыяльныя беспарадкі для ўціску незалежных ці апазіцыйных выданняў. Улады ў некалькіх цэнтральнаафрыканскіх краінах, на Сярэднім Усходзе і ў Азіі перанеслі рэпрэсіўныя законы на сферу Інтэрнэта, або проста выключалі паслугі тэлекамунікацый падчас важных падзеяў, напрыклад, выбараў ці пратэстаў.

Беларусь па-ранейшаму застаецца ў ліку несвабодных краінаў, але з папярэдняга году наша краіна падцягнулася на цэлых 8 балаў (з 91 да 83 балаў са 100, дзе 0 — найлепшая сітуацыя, 100 — найгоршая). Такім чынам, Беларусь выбыла з дзесяткі найгоршых краінаў з пункту гледжання свабоды слова.

У папярэднім дакладзе па Беларусі пералічаныя наступныя важныя для медыйнай сферы падзеі:

У 2016-ым годзе журналісты змаглі асвятляць парламенцкія выбары са значна меншымі перашкодамі, у адрозненне ад папярэдніх выбараў, якія часта адзначаліся гвалтоўнымі рэпрэсіямі з боку дзяржавы.

У кастрычніку Мінскі суд прызнаў блогера Эдуарда Пальчыса ў распальванні нянавісці і распаўсюдзе парнаграфічных матэрыялаў, але вынес умоўны прысуд і вызваліў яго. Абвінавачванні былі звязаны з крытыкай знешняй палітыкі Расіі.

Дзяржаўныя органы выдалі некалькі папярэджанняў СМІ, якія крытыкавалі або «дыскрэдытавалі» беларускую дзяржаву, палітыку ўраду ці яго саюзнікаў.

Улады працягвалі караць штрафамі за «незаконны выраб і распаўсюд прадукцыі сродкаў масавай інфармацыі», абвінавачаюць за неакрэдытаванае супрацоўніцтва з замежнымі СМІ; улады працягвалі палітыку адмаўлення ў акрэдытацыі журналістам, якія працуюць з выданнямі, што размешчаныя за мяжой.

Падсумаванне

Урад Аляксандра Лукашэнкі, які займае пасаду прэзідэнта з 1994 года, дамінуе ў сферы друкаваных і вяшчальных СМІ Беларусі і ажыццяўляе кантроль над прыватнымі сродкамі масавай інфармацыі з дапамогай абмежавальных законаў і правілаў. Улады часта прымяняюць гвалт у адносінах да журналістаў, адвольныя затрыманні і пераслед па палітычных матывах, хоць у апошнія гады такія выпадкі былі менш абуральнымі і меншымі па колькасці. Умовы для інтэрнэт-СМІ з’яўляюцца менш рэпрэсіўным, чым для друкаваных і вяшчальных выданняў, што выражаецца у меншай колькасці рэгулявання і ніжэйшым узроўні цэнзуры.

Сярод станоўчых пераменаў: дзяржава дазволіла СМІ асвятляць парламенцкія выбары ў верасні 2016 года без гвалтоўных перашкод або ўмяшання з боку сілаў бяспекі. Тым не менш, на працягу года ўлады працягвалі выкарыстоўваць абмежавальную прававую базу для ціску на крытычную журналістыку, пераследуючы супрацоўнікаў СМІ па абвінавачваннях у дыфамацыі, распальванні нянавісці, экстрэмізме і нелегальнай вытворчасці кантэнту.

Да вызвалення ў кастрычніку 2016 года рэдактар ​​блога 1863x.com Эдуард Пальчыс правёў пад арыштам 10 месяцаў за крытыку расійскай знешняй палітыкі: спачатку ён быў арыштаваны ў Расіі ў студзені, а затым знаходзіўся ў СІЗА ў Беларусі пасля экстрадыцыі ў траўні. Многія мясцовыя праваабарончыя арганізацыі прызналі яго палітычным вязнем. Недамоўленасці ў беларуска-расійскіх адносінах таксама адыгрывалі пэўную ролю ў арышце трох блогераў за распальванне нянавісці ў снежні, пасля таго, як яны апублікавалі свае супярэчлівыя прарасейскія погляды. Асобны выпадак фрылансера Канстанціна Жукоўскага, які сутыкнуўся з некалькімі вялікімі штрафамі за «незаконны выраб і распаўсюд прадукцыі сродкаў масавай інфармацыі» з‑за яго працу з «Белсатам», спадарожнікавым каналам і вэбсайтам на беларускай мове, які базуецца ў Варшаве. Улады часта пераследуюць замежныя СМІ, якія прызначаюцца для беларускай аўдыторыі, і Міністэрства інфармацыі працягвае адмаўляць у акрэдытацыі мясцовым журналістам, якія супрацоўнічаюць з такімі выданнямі.

Па меры таго як вырасла пранікненне інтэрнэту ў грамадскае жыццё, анлайн-выданні, вэбсайты і блогі становяцца ўсё больш папулярнымі сярод спажыўцоў навін. Міністэрства інфармацыі мае права выдаваць папярэджанне вэбсайтам, блакаваць іх змест і ініцыяваць працэдуру закрыцця, але, нягледзячы на ​​вусныя папярэджання і судовыя пераследы, прыватныя інтэрнэт-выданні працягвалі дзейнічаць у 2016 годзе адносна свабодна.