«Немагчыма было наўпрост з калегамі стэлефанавацца, сказаць аператару, дзе ты». Дняпроўская журналістка пра працу падчас трагедыі

«Такую колькасць людзей, што прыйшлі разбіраць завал і дапамагаць, я сапраўды пабачыла ўпершыню ў сваёй практыцы»

— Як вы працавалі на месцы здарэння: наколькі цяжка гэта было для вас маральна, а як з тэхнічнага боку?

— Маральна, мабыць, было цяжэй да таго, як мы прыехалі, бо не разумееш, што там адбываецца. Не бачыш гэтага працэсу, а проста ведаеш, што ёсць траплянне ў будынак і што там загінулі людзі. Вось гэта было найстрашнейшае да моманту прыбыцця на месца здымак. Такія падзеі — частка нашага жыцця. У практыцы ўжо быў зруйнаваны выбухам газу будынак (дарэчы, недалёка ад месца апошняй трагедыі). Там таксама былі страшныя кадры.

Але калі ўжо прыязджаеш, то ўключаеш, як кажуць, рэжым энергазберажэння. Я разумею, што на працы і не магу даваць волю эмоцыям. Безумоўна, ты маеш дзейнічаць максімальна асцярожна, у першую чаргу ў дачыненні да людзей. Паколькі ёсць пацярпелыя, якія знаходзяцца ў стане стрэсу, можа сустрэцца чалавек у чаканні родных, якія могуць быць пад завалам. Такіх імкнешся не чапаць увогуле.

Мы гутарылі з тымі, хто пацярпеў, але не настолькі, як жыхары таго пад’езда. 

У выпадку з гэтым будынкам, мабыць, сіл надавала згуртаванасць людзей.

Калі шчыра, я не чакала такога, падобнае пабачыла ўпершыню, бо звычайна пры такіх абставінах ніколі не падпускаюць натоўп — агароджваюць усю тэрыторыю адразу, працуюць спецыялісты. Але такую колькасць людзей, што прыйшлі разбіраць завал і дапамагаць, я сапраўды пабачыла ўпершыню ў сваёй практыцы. А працую я ўжо больш за 25 гадоў.

Гэта таксама не давала расслабіцца і падбадзёрвала да таго, каб рабіць сваю справу. Волю эмоцыям можна даць ужо потым, калі вернешся са здымак, апрацуеш матэрыял, запусціш яго ў эфір. Але асабіста ў мяне пасля ўжо проста няма сіл на тыя эмоцыі.

— Падобныя сітуацыі вельмі адказныя для журналіста на месцы. Вы аналізуеце сваю працу пасля: ці нешта б змянілі, мо, зрабілі б па-іншаму?

— Ведаеце, звычайна ўсё робіцца так, як і мае адбывацца. То бок мы не лезем наперад, не перашкаджаем працы тых, хто ратуе жыццё, проста намагаемся гэта асвятляць на бяспечнай для ўсіх адлегласці, але не перашкаджаць. Я не магу сказаць, што зрабіла б нешта іначай. Я ж не магу прыбегчы, напрыклад, усё кінуць і пачаць разбіраць завалы разам з людзьмі, там было досыць такіх «памагатых». Таму тут няма ніякіх пераасэнсаванняў — робім тое, што робім, і я лічу, як звычайна, якасна.

— Што да ўмоў працы падчас такіх трагедый, наколькі магчыма было падысці бліжэй, бо мелася агароджа вакол? Ці была магчымасць працаваць з афіцыйнымі структурамі?

— Мы працуем на такой адлегласці, якая, па-першае, бяспечная для нас, па-другое, камфортная для людзей, што працуюць там. Гэта мой асабісты прынцып. Таму, калі ёсць папярэджванне і нас не пускаюць за нейкія межы, то ніхто туды не ідзе. Карцінка карцінкай, але і журналіст, і аператар не павінны пацярпець.

Супрацоўнікаў на месцы мы не чапаем ніколі, бо разумеем, што ёсць правілы гульні ў такіх умовах. Камунікацыя з афіцыйнымі структурамі таксама ішла абсалютна без праблем. Адзінае, што нам давялося пачакаць каментароў. З намі гутарылі тады, калі мелі на гэта магчымасць, і прадстаўнікі Дзяржаўнай службы Украіны па надзвычайных сітуацыях, і прадстаўнікі ўлады. Яны ўсе літаральна ў першы ж дзень, у першыя гадзіны выйшлі з намі на сувязь.

Адзінай праблемай была адсутнасць мабільнай сувязі непасрэдна ў тым месцы, таму немагчыма было наўпрост з калегамі стэлефанавацца, сказаць аператару, дзе ты, каб сустрэцца.

«Усё называем сваімі імёнамі, але культурнай, літаратурнай мовай»

— Вы працуеце на тэлеканале «FreeДОМ», яго працоўная мова — руская, што рэдкасць для сённяшняй Украіны. Распавядзіце, чаму так і як вы асабіста глядзіце на гэта?

— Гэта дзяржаўны холдынг, працоўная мова ў нас сапраўды руская. Платформа першапачаткова была заснаваная з такой канцэпцыяй, што яна не вяшчае па-ўкраінску, бо ідзе вяшчанне і на расейскамоўнага гледача, і на еўрапейскую частку, якая нас глядзіць, разумеючы рускую мову. Вядома, нельга нас параўнаць з прапагандысцкім каналам «Rus­sia Today», але гэта скіравана на інфармаванне ў тым ліку і расейцаў пра тое, што адбываецца ва Украіне.

Адна справа, калі замежныя карэспандэнты прыязджаюць і штосьці могуць выхапіць і паведаміць сваёй аўдыторыі. Іншая ж справа, калі мы — карэспандэнты і жывем у сваім асяродку, паведамляем расейцам і ў Расіі, і за мяжой пра падзеі ва Украіне, называем рэчы сваімі імёнамі.

Гэта, можа і на жаль, не ангельская мова, але такая канцэпцыя канала. Мне здаецца, абсалютна мэтазгодная. Асабліва ў тых умовах, калі расійская аўдыторыя хоча чуць праўдзівую інфармацыю той мовай, якую яна разумее.

— Ці ёсць спецыфіка, звязаная з такой мэтай канала? Можа, нешта больш даводзіцца тлумачыць ці асцярожней выказвацца?

— Не, мы зараз не кажам нічога асцярожна. Адзінае, што многія ўкраінскія каналы выкарыстоўваюць лексіку кшталту «русня» і іншыя сучасныя дыялектныя слоўцы — не зусім літаратурныя. Мы не можам сабе дазволіць такога, бо мы дзяржаўны канал. Але Пуціна мы называем тэрарыстам, Расію — краінай-тэрарыстам, расійскія войскі — акупантамі. Усё сваімі імёнамі, але літаратурнай мовай.

— У параўнанні з ранейшым часам, наколькі змяніўся медыярынак у Дняпры і вобласці?

— На жаль, падчас вайны і ў маштабах Украіны, і ў маштабах горада закрыўся канал «Краіна», і наш мясцовы «34 канал», які быў часткай гэтага медыяхолдынгу. Гэтая група кампаній належала Ахметаву (буйны ўкраінскі бізнесовец, алігарх — Рэд.), які пасля адмовіўся ад сваіх акцый. Я на гэтым тэлебачанні працавала амаль 19 гадоў. Яно было адным з найбольш папулярных мясцовых каналаў у Дняпры.

У многіх іншых тэлеканалаў, асабліва мясцовых, таксама былі праблемы, у першую чаргу фінансавага плана. Не ведаю, якім цудам астатнія ўсё ж выстаялі, засталіся і працуюць у цяперашніх умовах. Пастаянна ладзяцца эфіры, асвятляюцца важныя тэмы, адзінае, што кантэнт у асноўным каляваенны. Асвятляецца і тылавая праца, і здабыткі, але ўсё круціцца вакол тэмы вайны. Такі час цяпер.

«Звычайна класныя і сапраўды значныя матэрыялы жывуць суткі, максімум — тыдзень»

— Калі аўтар піша кнігу, яна можа стаць вельмі вядомай, застацца на дзесяцігоддзі. А як доўга можа жыць журналісцкі матэрыял?

— Матэрыял мае быць эмацыйным і ўздымаць нейкі незвычайны кантэнт. Прывяду прыклад яшчэ з мірнага жыцця: у нас у Дняпры была вельмі вядомая асфальтаўкладчыца Каця. У 2005 годзе журналісты размаўлялі з ёй падчас рамонту дарогі. Вельмі неардынарныя адказы тая Каця дала інтэрв’юеру. Гэта відэа доўга гуляла па інтэрнэце, часам яно ўзнікае і цяпер. Потым журналісты перыядычна знаходзілі гэту жанчыну для інтэрв’ю. Вось такі смешны, але вельмі пазітыўны выпадак з практыкі.

Калі казаць пра нейкія якасныя матэрыялы, то яны вельмі хуткаплынныя. У прынцыпе, як любы журналісцкі матэрыял ці сама падзея.

Праз некалькі дзён пасля трагедыі ў Дняпры разбіўся верталёт у Браварах пад Кіевам — і адразу ўся ўвага і ўкраінскага грамадства, і свету пераключылася на наступную катастрофу.

Так, журналісцкая работа застаецца ў сацсетках, перыядычна нешта знаходзяць. Напрыклад, праект «Тэлебачанне Таронта» бярэ нейкія старыя навіны, «абсмоктвае» іх, нешта высмейвае, аналізуе. То бок нават такім чынам некаторыя матэрыялы працягваюць жыць. 

Звычайна ж класныя і сапраўды значныя матэрыялы жывуць суткі, некалькі, ну максімум тыдзень — іх каментуюць, шэраць, а потым забываюць. Медыйная прастора вельмі хутка змяняецца, інфармацыйныя нагоды выпіхваюць адна адну.

«Журналісту нельга рабіць тое, чаго б ён не хацеў адчуць на сабе»

— Ці былі ў вас такія выпадкі, калі ўзнікала думка, ці варта рабіць нейкі матэрыял? З аднога боку, хочацца ўзняць тэму, а з іншага, нешта стрымлівае…

— Часам ёсць складнік, скажам так, палітычны. Калі ты разумееш, што ва ўмовах поўнамаштабнай вайны нешта не да часу: так, ёсць праблема, але калі мы пачнем яе ўздымаць, то журналісцкі матэрыял можа нашкодзіць у дадзены момант.

Таксама я заўсёды намагалася адмаўляцца ад шчыра палітычных замоў. Я такое не люблю, не магу рабіць, асабліва, калі яны ідуць уразрэз з маімі асабістымі поглядамі.

Часам ідзе гаворка пра чыста этычныя пытанні. Калі табе калегі або рэдактар кажуць зрабіць матэрыял з ахвярай, напрыклад, тэракту ці трагедыі, а чалавек катэгарычна не хоча і не гатовы. То я такога не буду рабіць. Заўсёды трэба памятаць, што апроч таго, што ты журналіст, ты таксама чалавек. Нельга рабіць тое, чаго б ты не хацеў адчуць на сабе.

— Наколькі журналістыка глыбока ў вашым жыцці? Гэта проста праца ці нешта больш?

— Журналістыку я выбрала выпадкова, але з другога курса зразумела — гэта маё. З 1998 года я ў прафесіі. Не буду хаваць, часам узнікаюць думкі, што ўжо стамілася: колькі можна бегаць з мікрафонам? Тым больш, што сёлета адзначу 45-годдзе. А потым разумею, што не хачу нічога змяняць, бо проста жыву гэтай працай.

— Што найлепшае ў прафесіі?

— Разнастайнасць. Ты пастаянна ў працэсе, увесь час стасуешся з людзьмі, новыя знаёмствы, таму няма ніякай руціны. Прыходзіш дадому, ногі адвальваюцца, стамляешся так, што здаецца: «Усё, больш не магу». Асабліва такія выпадкі, як з гэтым будынкам, калі там тыдзень праводзіш на месцы. Але зранку ўстаеш і ідзеш да людзей, робіш шмат карыснага для іх, ад чаго і атрымліваеш задавальненне.

Чытайце яшчэ:

Фактчэкінг у эпоху фэйкаў. Памятка, як журналісту не стаць ахвярай маніпуляцый

«Каць, ну ты ж сама ўсё разумееш». Размова з затрыманай на судзе па справе «Вясны» журналісткай, якой забаранілі ўезд у Беларусь на 10 гадоў

У бабруйскую калонію: туды этапуюць Івана Мураўёва пасля разгляду апеляцыі