«Яны — вязні сумлення. І гэта наш боль!» БАЖ прадстаўляе праект «Журналісты: бязгучны рэжым»

Беларуская асацыяцыя журналістаў заклапочаная тым, каб факты пераследу і рэпрэсій супраць журналістаў не згубіліся ў інфармацыйнай прасторы і не ператварыліся ў белы шум, стварыла праект «Журналісты: бязгучны рэжым».

Праект БАЖ «Журналісты: бязгучны рэжым» у Варшаве. 9 жніўня 2025 года. Фота: аўтара

У Беларусі за кратамі трымаюць больш за сорак журналістаў і журналістак!

Уся віна гэтых людзей палягае ў тым, што яны сумленна выконвалі сваю працу, збіралі і распаўсюджвалі грамадска важную і праўдзівую інфармацыю.

Лукашэнкаўскі рэжым забраў у журналістаў свабоду, прафесію, дом, сям’ю, сяброў, калег і кінуў за краты.

Сёння яны пазбаўленыя магчымасці быць побач са сваімі роднымі, выхоўваць дзяцей, даглядаць бацькоў, займацца любімай справай і прыносіць карысць грамадству. Яны — вязні сумлення. І гэта наш боль!

Кася Будзько і Кацярына Мяць — беларускія мастачкі, якія добра знаёмыя з тым, што значыць быць журналістам у Беларусі. Кожная па-свойму візуалізавала наш праект. 

Кожная праца мастачак суправаджаецца тэкстам, які адлюстроўвае роспач ад раптоўнага знікнення звычайных клопатаў і недасяжнасці простага паўсядзённага жыцця для палітычных вязняў.

У працах Касі Будзько — візуальнае вяртанне журналістаў у блізкую да іх рэчаіснасць. Мастачка пераносіць фотаздымкі журналістаў у сучасныя гарадскія ландшафты, дзе яны калісьці жылі, кахалі, працавалі, марылі. Эмацыйны кантраст паміж будзённасцю гарадскога жыцця і трагедыяй асобнага чалавека вяртае бачнасць зняволеных журналістаў. Яны — у турме. Але іх постаці працягваюць прысутнічаць у жыцці горада, у памяці людзей, у гісторыі Беларусі.

Працы Кацярыны Мяць прысвечаныя захаванню асабістай цэласнасці і чалавечай годнасці. Натхнёная метафарай мазаікі, мастачка паказвае, як чалавек у няволі праз ізаляцыю і адарванасць ад свету паўстае замкнёным і разабраным. Але каляровыя здымкі ўтрымліваюць памяць і даюць надзею на вяртанне святла ў жыццё кожнага палітвязня.

У свае творы мастачка дадала элемент глітчу — тэхналагічнай памылкі, якая адлюстроўвае несправядлівасць самога факта зняволення: турма для журналістаў — гэта збой рэчаіснасці. Гэты эфект візуальна падкрэслівае хісткасць сувязі паміж чалавекам і светам, якога пазбавілі палітвязняў. А таксама падкрэслівае патрэбу ў намаганнях аднавіць поўную карціну жыцця  гэтых людзей, не даць знікнуць іх імёнам і гісторыям.

«Журналісты: бязгучны рэжым» — гэта візуальны супраціў маўклівай палітычнай тэхналогіі выцяснення. Ён аднаўляе прысутнасць тых, каго беларускія ўлады пяць гадоў імкнуцца выкрасліць з публічнай прасторы, з прафесіі, з жыцця.

Справа БАЖ — не даць ніводнага шанцу дыктатуры ўсталяваць бязгучны рэжым. Будзем гаварыць, крычаць, нагадваць, дэманстраваць гэты боль усяму свету і ўсімі даступнымі нам спосабамі.

Трымаемся праўды! Трымаемся разам!

Ён не заўзее на стадыёне з сябрамі за сваю ўлюбёную футбольную каманду. Андрэй Аляксандраў. Асуджаны да 14 гадоў зняволення.

Ён не можа наведаць бацькоўскую хату, абняць сваіх дзяцей і жонку-прыгажуню. Анджэй Пачобут. Асуджаны да 8 гадоў зняволення.

Яна не можа пракаціцца на роліках, на якіх так любіла гойсаць разам з мужам. Марына Золатава. Асуджаная да 12 гадоў зняволення.

Ён не запарвае любімую зялёную гарбату пад фільм для сумеснага сямейнага прагляду. Дзяніс Івашын. Асуджаны да 13 гадоў зняволення

Яны ніяк не могуць дачакацца спаткання — абодва цяпер за кратамі. Кацярына (Андрэева) Бахвалава асуджаная на 8 гадоў пазбаўлення волі. Ігар Ільяш — узяты пад варту.

Яна не радуе суседзяў вясновым выбарам прыгожых кветак для клумбы ля гарадскога шматпавярховіка. Людміла Чэкіна. Асуджаная да 12 гадоў зняволення

11 верасня ў выніку сустрэчы амерыканскай дэлегацыі на чале з прадстаўніком прэзідэнта ЗША Джонам Коўлам з афіцыйным Мінскам было вызвалена і прымусова дэпартавана з Беларусі 52‑х чалавекі. Сярод вызваленых — 12 журналістаў і блогераў. Шэсць медыйшчыкаў былі героямі нашага праекта. Сёння яны нарэшце на свабодзе і ў бяспецы.

Яна не заваблівае блізкіх сябровак у багатае на ўражанні падарожжа з відовішчным дайвінгам. Ірына Слаўнікава. Асуджаная да 5 гадоў зняволення.

Ён не ўбачыў першыя крокі дачушкі — яго арыштавалі, калі дзяўчынцы было толькі дзевяць месяцаў. Вячаслаў Лазараў. Асуджаны да 5 гадоў зняволення

Ён не можа ўзяць у рукі электрагітару, каб спець з сябрамі песні слынных беларускіх рок-гуртоў. Яўген Меркіс. Асуджаны да 4 гадоў зняволення.

Яна не патрапіла на выпускны вечар свайго адзінага сына. Ларыса Шчыракова. Асуджаная да 3,5 гадоў зняволення.

Яна не можа дзяліцца парадамі, як ашчадна клапаціцца пра гарадскіх птушак і як сваімі звычкамі не нашкодзіць свету вакол нас. Алена Цімашчук. Асуджанная да 5 гадоў зняволення.

Ён не можа чытаць сыну казкі перад сном. А малы ўпэўнены, што тата ловіць у беларускіх лясах дыназаўраў. Павел Мажэйка. Асуджаны да 6 гадоў зняволення