Закратаваны юбілей. Пра гонар быць сябрам і калегам Андрэя Аляксандрава

Андрэй Аляксандраў нарадзіўся ў 1978 годзе ў расійскім Ніжнім Тагіле ў сям’і вайскоўца, але з дзяцінства жыў у Паставах на Віцебшчыне. Пасля школы скончыў гісторыка-філалагічны факультэт Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта, пазней удасканальваўся за мяжой. Журналісцкую кар’еру пачынаў у наваполацкай газеце “Хімік”, а дарос да намесніка дырэктара агенцтва БелаПАН. У 2009–2012 быў у кіраўніцтве Беларускай асацыяцыі журналістаў.  

Ад магістранта Вэстмінстэрскага ўніверсітэта – да вязня “Валадаркі” 

Атрымаў Андрэй Аляксандраў і багаты міжнародны досвед: мае ступень магістра медыяменеджменту Вэстмінстэрскага ўніверсітэта ў Лондане, працаваў у праваабарончых арганізацыях Index on Cen­sor­ship і Arti­cle 19. Нягледзячы на прывабныя перспектывы за мяжой, вярнуўся ў Беларусь, цягам 2015–2018 гадоў быў у дырэктараце БелаПАН, затым перайшоў на дамову як медыякансультант.  

Нарэшце з’явіўся час засяродзіцца на асабістым жыцці – рыхтаваліся ўзаконіць адносіны з Ірынай Злобінай, выпускніцай факультэта філасофіі і сацыяльных навук БДУ. На той момант яна развівала ўласны бізнес — краму кветак, заняткі па фларыстыцы.  

Усё ў адзін момант рухнула, калі пасля пратэснага 2020-га рэжым Лукашэнкі абвясціў, без перабольшання, вайну СМІ і грамадзянскай супольнасці.

Разгром незалежных медыяў суправаджаўся рандомнымі затрыманнямі, у тым віры апынуліся як дзейныя, так і былыя кіраўнікі БелаПАН. На пачатку студзеня 2021 года “за падрыхтоўку асоб для ўдзелу ў беспарадках” (так класіфікавалі дапамогу з аплатай штрафаў пацярпелым ад гвалту сілавікоў) схапілі Андрэя Аляксандрава і Ірыну Злобіну. У жніўні іх лёс падзялілі Ірына Леўшына і Дзмітрый Наважылаў.       

Больш падобна на кінасцэнар, але прыспешыць стварэнне сям’і давялося ўжо за кратамі. Калі абодва апынуліся ў СІЗА №1 і атрымалі ў нагрузку крымінальны артыкул “здрада дзяржаве”, Андрэй Аляксандраў зрабіў Ірыне Злобінай прапанову. Аднак паколькі праходзілі па адной справе і нельга было сустракацца, каб не спланаваць “сцэнар паводзінаў”, шлюб увесь час адкладаўся. Толькі летась 1 верасня Дэпартамент выканання пакаранняў МУС дазволіў ім афіцыйна стаць мужам і жонкай.  

А яшчэ праз месяц суддзя Мінскага абласнога суда Вячаслаў Тулейка у закрытым рэжыме агучыў тэрміны пакарання для абвінавачаных па “справе БелаПАН”. Андрэй Аляксандраў “зарабіў” найбольшы тэрмін – 14 гадоў калоніі, Ірына Злобіна – 9 гадоў, Дзмітрый Наважылаў – 6 гадоў, Ірына Леўшына – 4 гады. Спробы абскардзіць невытлумачальныя па сваёй жорсткасці прысуды ў Вярхоўным судзе плёну не мелі. 

Паліфанічны талент — максімальна ёмістае апісанне здольнасцяў

Калі сцісла паспрабаваць апісаць Андрэя Аляксандрава — гэта чалавек-аркестр, таленавіты ва ўсім, чым бы ні займаўся, гаворыць ягоны сябра, журналіст Кастусь Лашкевіч. 10 гадоў таму яны разам навучаліся ў магістратурах Лондана і жылі на поўначы мегаполіса пры Беларускім культурным і рэлігійным цэнтры. Установай улучна з багатай бібліятэкай кіраваў, а таксама служыў у тамтэйшай царкве адзін з найбольш вядомых дзеячаў беларускай эміграцыі Аляксандр Надсан, грэка-каталіцкі святар і апостальскі візітатар для беларусаў-каталікоў у замежжы.  

“У нашым будынку стаяў стары раяль, да якога ніхто даўно не дакранаўся. Неяк Андрэй сеў за яго і пачаў наігрываць класіку. Іншым разам — нешта з улюбёнага Depeche Mode. «Ты вучыўся граць, ведаеш ноты? — не вытрымаў я. — Ды не, падбіраю нешта». Аднойчы з таго пакоя паплылі гукі вельмі прыгожай мелодыі. Нешта ў стылістыцы Марыконе. Узрушаны пачутым, я збег з другога паверху, каб спытаць, чый гэта рэпертуар. «Ды нічый, гэта я сам прыдумаў», — спакойна адказаў Андрэй. Пазней ён нават набыў нават невялікі сінтэзатар і рэгулярна музыцыраваў”, — згадвае Кастусь Лашкевіч.

Акрамя таго, дасканалае валоданне англійскай мовай дазваляла эксперыментаваць з перакладамі на беларускую. Прычым сам Андрэй Аляксандраў ніколі сваімі талентамі не кічыўся, успрымаючы гэта як “звычайную рэч”.     

“Спалучэнне тонкага адчування музыкі і паэтычны талент (Андрэй піша вершы яшчэ са студэнцкіх гадоў) — і ўсё гэта ў фармаце хобі, забавы ў вольны час — уражвалі”.

“Ён мог за ноч, дзеля інтарэсу, перакласці на беларускую хіт ірландска-шатландскага гурта Snow Patrol «Chas­ing Cars». Ды так, што здавалася, нібыта гэтую кампазіцыю ад пачатку стварылі па-беларуску. Ці напісаць пранікнёны верш «Пакіньце мне права», на які ўкраінскі гурт «Колір» стварыў кранальную песню «Застацца сабой», якая ёсць своеасаблівым жыццёвым маніфестам Аляксандрава”.

Ужо за турэмнымі мурамі «Валадаркі» футбольны заўзятар і прыхільнік уганараванай англійскай каманды «Ліверпуль» Андрэй Аляксандраў перастварыў на беларускую мову клубны гімн You’ll Nev­er Walk Alone:

Калі пойдзеш праз шторм,
не схіляй галавы
і не бойся ты цемры, сябрук!
Ведай: скончыцца шторм,
свежы неба блакіт
ахіне сваёй песняй жаўрук.

***

Ідзі праз вятры
да святла цераз нос,
не спыняй свайго сэрца, ідзі!
З надзеяй у душы
годна з мараю кроч —
Ты ніколі не будзеш адзін!
Ніколі не будзеш адзін.

Паліфанічны талент — гэта максімальна ёмістае і дакладнае апісанне здольнасцяў Андрэя Аляксандрава, кажа Кастусь Лашкевіч. 

“Ягоная надзвычайная эрудыцыя, адукаванасць, тонкі гумар і эмпатыя не пакідалі абыякавым нікога. Ён мог у даверлівай абстаноўцы абмяркоўваць гатункі аднасоладавага віскі з легендарным айцом Аляксандрам Надсанам ці расказваць заходнім палітыкам пра сітуацыю са СМІ і правамі чалавека ў Беларусі. Гатаваць выкшталцоныя стравы і быць душой любой інтэрнацыянальнай кампаніі. Кінуць усё ды паехаць са спакойнага Лондана ў ахоплены вайной Данбас — здымаць дакументальнае кіно і падтрымаць украінскіх сяброў. І выйсці з кветкамі на вуліцы Мінска ў жніўні 2020-га, а затым дапамагаць сотням пацярпелых…”

Кажуць, Андрэй Аляксандраў і за кратамі працягвае заставацца сабой: мае павагу з двух бакоў турэмнай камеры, вырашае і дапамагае, весяліць і дае надзею — і тым, хто там з ім, і тым, хто тут, у чаканні яго, падсумоўвае Кастусь Лашкевіч.

Адданасць журналісцкай місіі — у любых жыццёвых абставінах

Журналіст Дзмітрый Яненка пазнаёміўся з Андрэем Аляксандравым яшчэ ў бытнасць газеты «Товарищ» — той неяк наведаўся ў рэдакцыю ў рангу аднаго з кіраўнікоў БАЖ. Адзіных нефармальных пасядзелак аказалася дастаткова, каб зразумець: гэта чалавек мэты, якія вырашае пастаўленыя задачы розумам і інтэлектам.

“Так завязалася наша знаёмства, якое за кароткі час перарасло ў  сяброўства. За наступны час я ніводнага разу не бачыў у яго паводзінах пазёрства, спробы спадабацца. Андрэй насамрэч моцны медыяменеджар. Разам мы працавалі над некалькімі журналісцкімі праектамі. Што самае важнае, ён ніколі не змешваў асабістае з працай. У рабочых момантах маглі спрачацца, у тым ліку на падвышаных танах, часам у выглядзе “спецый” ненарматыўнай лексікай. Але ніколі не было пераходу на асобы, дзелавыя спрэчкі не ўплывалі на сяброўства”, — згадвае Дзмітрый Яненка.

Падчас брытанскай “магістарскай камандзіроўкі”, пра якую падрабязна згадваў Кастусь Лашкевіч, Андрэй Аляксандраў запрашаў да сябе пагасцяваць і Дзмітрыя Яненку. Але што здзіўляла куды больш, чым звыклая гасціннасць, — ён нідзе і ніколі не забываўся пра сваю журналісцкую місію.   

“Алімпіяда-2012. Ён якраз у Лондане, а я ў Мінску рэдагую сайт camarade.biz. Андрэй даслаў здымкі, на якіх афіцыйныя асобы беларускай дэлегацыі ходзяць па ювелірных крамах. Гэта было пацешна яшчэ і таму, што медалёвы план, вызначаны Лукашэнкам, быў правалены. Тыя фота потым перадрукавалі многія СМІ, у тым ліку замежныя. І ўсе здзекліва кпілі: «недахоп золата і срэбра спартыўныя чыноўнікі вырашылі папоўніць у краме». Перад публікацыяй я запытаў у Андрэя наконт аўтарства — гэта ж такая журналісцкая ўдача! Ён адмовіўся: маўляў, падпішы “наш карэспандэнт”, хопіць”.

З цягам часу сяброўства стала сямейным: Андрэй быў на вяселлі ў Дзмітрыя, разам адзначалі дні народзінаў, сустракалі навагоднія святы, выбіраліся ў адпачынкі. Цяпер усе прапушчаныя нагоды давядзецца “даганяць”, — адкідае ўсе сумневы сябра палітвязня.  

“Ёсць у нас яшчэ адзін агульны сябра — Сяргей Вазняк. У складзе зборнай БАЖ мы ўдзельнічалі ў спартыўных імпрэзах, якія ладзіў Літоўскі саюз журналістаў. Неяк пляцоўкай стала база NATO ў Марыямпалі. Я і Сяргей заявіліся на футбольны турнір варатарамі, Андрэй — на стрытбол. Ужо ў першай сустрэчы з латышамі я атрымаў разрыў крыжападобных звязак калена, а праз 10 хвілін, адбіваючы пенальці, ламае руку Сяргей. Якраз у гэты час Андрэй скончыў кідаць мяч у “кошык” і прыйшоў падтрымаць нас. І што ў выніку? Давялося стаць у вароты! Калі мы вярталіся ў Беларусь (я ў бінтах, Сяргей — у гіпсе), памежнікі на пашпартным кантролі смяяліся: пабітыя, але непераможаныя ўдзельнікі Паралімпіяды”. 

Ніхто ў здаровым розуме не назаве Андрэя Аляксандрава чалавекам, які здзейсніў нешта неправамернае, за што трэба “судзіць”, падсумоўвае Дзмітрый Яненка.

Ён перакананы: праўда ў любым выпадку праб’ецца праз “хмары хлусні і несправядлівасці”, а роля Андрэя Аляксандрава, яго жонкі Ірыны Злобінай і тысяч іншых патрыётаў Беларусі будзе ацэнена па іх рэальных заслугах. 

Найлепшая ўзнагарода — плячо сапраўднага сябра ў цяжкі час

Сяргей Вазняк нават памятае дакладную дату, калі пазнаёміўся з Андрэем Аляксандравым – 26 красавіка 2006 года. Зрэшты, запомніць не асабліва і складана, бо гэта акурат трагічны дзень чарнобыльскай катастрофы. Але для абодвух стаў шчаслівым у адліку сяброўства.

“Неўзабаве пасля чарговых прэзідэнцкіх выбараў-2006 (Сяргей Вазняк кіраваў прэс-службай кандыдата Аляксандра Мілінкевіча, — БАЖ) паехалі мы вялікай групай у Кіеў на нейкі журналісцкі семінар. Змест самога мерапрыемства не памятаю зусім, а вось жыццесцвярджальную фразу Андрэя, адрасаваную мне, ледзь цягнік крануўся ад мінскага перона, запомніў добра: “Алкагаляваць у дарозе будзем?”. Ну, я на такія мэсэджы прывучаны быць спагадным…”, — смяецца Сяргей Вазняк.

З той кіеўскай паездкі, уласна кажучы, і пасябравалі, працягвае суразмоўца. Тым больш калі ў дадатак высветлілася, што абодва — проста апантаныя футбольныя заўзятары.

“Андрэй — неверагодны сябра. Не шмат я сустракаў у жыцці людзей, з якімі было б так камфортна мець зносіны. Яго інтэлект, тонкі гумар, пастаянны аптымізм не перастаюць здзіўляць. У самыя складаныя моманты майго жыцця ён быў побач і рабіў усё, каб дапамагчы. Так, 31 снежня 2010-га выстаяў шматгадзінную чаргу да акенца СІЗА КДБ («Амерыканка»), каб перадаць сябру-арыштанту навагоднюю пасылачку. А прыём якраз на ім і скончыўся. Доўга ўпрошваў прапаршчыка зрабіць паблажку, а потым мне расказваў, як плакаў, што нічога не атрымалася”.

А яшчэ было 5 студзеня 2012 года, калі сын Сяргея Вазняка патрапіў у жудаснае ДТЗ. Цяжкая траўма, кома, рэанімацыя. Андрэй Аляксандраў прымчаўся адразу ж, пасярод ночы.

“Абціраў мне слёзы і соплі, а пасля вываліў кучу сваіх грошай са словамі: “Аддасі, калі Лёшку твайго выцягнем…”. Мне яго вельмі не хапае гэтыя два турэмныя гады. Перапісваліся, пакуль дазвалялі, а зараз ужо і лісты не даходзяць. Але 27 студзеня абавязкова буду “алкагаляваць” за ягоныя 45 — у надзеі, што неўзабаве ўсё зменіцца да лепшага”, — не страчвае аптымізму Сяргей Вазняк.

Па злой іроніі лёсу, цяпер былы палітзняволены і сябра Андрэя Аляксандрава сам займаецца тым, што збірае турэмныя пасылкі для новага “закладніка” дыктатуры Лукашэнкі…     

Александров Андрей Валерьевич —ИК № 1. 211440, г. Новополоцк, ул. Техническая, 8.

Коллеги в тюрьмах. Напишите им письмо поддержки АКТУАЛЬНЫЕ АДРЕСА

Чытайце яшчэ: 

“Каждая история политзаключенного достойна быть услышанной”. Разговор с Politzek.me о значении проекта