Барыс Гарэцкі: Новая камісія па этыцы можа фармавацца на падставе этычнага мемарандума

БАЖ рыхтуецца да канферэнцыі, дзе абмяркуюць пытанні, звязаныя з журналісцкай этыкай. Пра гэта, а таксама пра аднаўленне камісіі па этыцы і нашых калег-журналістаў за кратамі Улад Грынеўскі з Беларускага Радыё Рацыя размаўляе з намеснікам старшыні БАЖ Барысам Гарэцкім.

Барыс Гарэцкі. Фота: БАЖ

Найперш паразмаўлялі пра падрыхтоўку да канферэнцыі: 10 верасня ў Вільні збіраюцца прадстаўнікі незалежных СМІ.

— Звычайна мы ў медыясектары стараемся сустракацца некалькі разоў на год даволі шырокім колам для таго, каб абмяркоўваць бягучыя пытанні, праблемы. Безумоўна, штодзённая камунікацыя важная, але на вялікіх мерапрыемствах ёсць магчымасць пачуць больш меркаванняў і больш паглыбіцца ў дэталі тых ці іншых рэчаў.

10 верасня ў Вільні будзем узнагароджваць лаўрэатаў нашага традыцыйнага конкурсу “Вольнае слова” – гэта галоўны конкурс незалежнай беларускай журналістыкі пад эгідай Еўрапейскай федэрацыі журналістаў. А да гэтага таксама прымеркавалі канферэнцыю, прысвечаную якасці беларускіх медыя. Пагутарым пра тое, якія выклікі сёння да якасці медыя ёсць, а іх даволі шмат. І з некаторымі выклікамі мы ўмеем спраўляцца, а з некаторымі не. І таксама гутарыць будзем пра этычныя праблемы.

Што тычыцца якасці, гэта як правяраць інфармацыю, калі ў нас няма сёння журналістаў унутры Беларусі, як не ствараць фэйкі і не публікаваць неправераную інфармацыю. Як калегі даюць гэтаму рады, што нас чакае ў наступным годзе, што зараз з’яўляецца найбольш праблемнай сітуацыяй для Беларусі – пра гэта будзем размаўляць.

Гэта рэакцыя на нейкія праблемныя сітуацыі, якія зараз назіраюцца, ці гэта ўвогуле развіццё журналісцкай супольнасці? Ці проста трэба нейкім чынам адрэагаваць, бо гэтых праблемаў сабралася, і калі мы іх зараз не вырашым, то будзе зусім бяда?

— Мы хутчэй за ўсё гэтыя праблемы не вырашым і гэта не рэакцыя. Раз на паўгода – год мы імкнемся праводзіць такія форумы, каб камунікаваць. Вельмі важна, калі ёсць праблема, не хавацца ад яе, а спрабаваць  разам знайсці эфектыўнае выйсце. Бо мы хочам, каб нашыя медыя былі эфектыўнымі, каб нашыя слухачы нас чулі, ведалі дакладную інфармацыю. І таму разам будзем думаць, што палепшыць.

Што тычыцца этыкі, тут яшчэ больш пытанняў. Бо ў Беларусі, калі мы былі, у нас існавала камісія па этыцы. І гэта быў галоўны этычны орган беларускага медыясектара. На жаль, з ліквідацыяй нашай арганізацыі, гэты орган тэхнічна прыпыніў працу. Зараз у беларускім медыясектары няма органа, куды чалаек можа звярнуцца са сваімі скаргамі.

Канешне, можна сказаць, што юрыдычна многія выданні зараз знаходзяцца ў еўрапейскіх краінах, і ў кожнай краіне ёсць свой такі нацыянальны орган і можна звярнуцца ў літоўскую ці польскую камісію па этыцы, але зразумела, што наўрад беларусы будуць звяртацца ў такія камісіі, а па-другое, наўрад такія камісіі ці камітэты маюць экспертызу, каб разбіраць этычныя праблемы ўнутры беларускіх медыя.

Але нават калі вышэй падняцца, з разбурэннем гэтай сістэмы ў нас няма і агульнапрынятага мемарандума, ці кодэкса, ці палажэння пра этыку. У кожнай рэдакцыі ёсць высокія стандарты, кожная рэдакцыя для сябе іх вызначае, Радыё Рацыя таксама, дзякуй вам вялікі. Але часам здараюцца праблемныя моманты, якія нас падштурхоўваюць да таго, што было б добра мець агульны этычны стандарт, да якога далучацца многія медыя і ён будзе высокім мерылам. А ўжо пасля гэтага можна будзе казаць пра этычны орган. Пра гэта будзем размаўляць на канферэнцыі 10 верасня ў Вільні.

Гэта будзе рэканструкацыя камісіі па этыцы БАЖ ці тая канцэпцыя ўжо адышла, нешта новае будзе стварацца, нейкі новы такі орган дыскусійны альбо трэцейскі суд? Што гэта будзе?

— Безумоўна, БАЖ мог бы стварыць нейкі этычны орган, і ён быў бы эфектыўным, людзі бы працавалі. Толькі ў гэтай канцэпцыі ёсць дзьве акалічнасці. Першая — БАЖ экстрэмісцкае фармаванне, зварот у такі орган нясе пагрозу для чалавека. Удзел у такім органе таксама нясе адразу крымінальны склад для чалавека.

Больш шырока калі паглядзець — у нас шмат беларускіх медыя ў розных краінах, якія ўвесь час блізка з БАЖам і для іх аўтарытэт БАЖа і меркаванне БАЖаўскай камісіі па этыцы будзе важным. А хтосьці скажа: «Я вас не прызнаю» — і мы не можам на гэта паўплываць. Адзінае, што мусіць такая рэдакцыя прызнаваць — гэта этычны орган той краіны, у якой яна зарэгістраваная.

Каб пазбегнуць гэтых складаных момантаў, напэўна, мы бы хацелі, каб гэты этычны орган фармаваўся на падставе этычнага мемарандума. Рэдакцыі паміж сабой дамаўляюцца пра нейкія правілі і вырашаюць, што кожная рэдакцыя дэлегуе аднаго прадстаўніка. Ці разам нейкім складам рэдакцыі, якія далучыліся да этычнага мемарандуму, абіраюць журналістаў, якія ўваходзяць у гэты этычны орган. То бок не БАЖ яго фармуе, а непасрэдна медыясфера, рэдакцыі. Тады ён будзе найбольш незалежны, і мы пазбегнем магчымых перакосаў, таму шта калі мы будзем разбіраць сітуацыю нейкай канкрэтнай рэдакцыі, то, як мінімум, у гэтай камісіі будуць прадстаўнікі іншых медыя. І я думаю, што такая сістэма на падставе мемарандума, на падставе тых абавязкаў, якія рэдакцыі ўзялі самі на сябе, больш устойлівая.

Цалкам гутарку слухайце тут