Курыца ў Японіі, кот ісландцаў і мексіканская кветка. Якія калядныя міфы і легенды ёсць у розных краінах?

Выява: з сайта PALATNO

У ісландцаў ёсць калядны кот

У ісландскай міфалогіі існуе істота па імені Ёлакётурын — гэта гіганцкі кот, які ходзіць па вуліцах падчас Калядаў. Легенда сцвярджае, што ён з’ядае тых, хто не атрымлівае новае адзенне да свята. Ёлакётурын жыве разам з вядзьмаркай Грылай, якая крадзе непаслухмяных дзяцей.

Гісторыя пра Ёлакётурына з’яўлялася ў даўнія часы формай сацыяльнага кантролю і заахвочвання. Так ісландцы з дапамогай міфу матывавалі працаваць сябе перад Калядамі больш старанна. Падчас калядных святаў ісландскія фермеры шылі і ткалі адзенне, а калі работнікі завяршалі працу своечасова, то атрымлівалі ў падарунак цёплую вопратку для абароны ад зімовых маразоў.

Ёлакётурын сустракаўся тым, хто адзенне ў падарунак не атрымліваў. Гэта была гіганцкая істота з вострымі кіпцюрамі. Паводле легенд, кот падкрадваўся да дамоў і глядзеў у вокны, каб праверыць, хто атрымаў новае адзенне. Калі ў хаце не было новых рэчаў, то кот забіраў чалавека ці яго ежу.

На сённяшні дзень Ёлакётурын застаецца важным элементам ісландскай каляднай культуры. Ён з’яўляецца ў казках і паэзіі, упрыгожвае калядныя паштоўкі і сувеніры, а яшчэ ў спявачкі Б’ёрк ёсць пра яго песня.

Сёння Ёлакётур застаецца важным элементам ісландскай каляднай культуры. Ён часта з’яўляецца ў казках і паэзіі, а таксама ўпрыгожвае калядныя паштоўкі і сувеніры. Гэтая легенда служыць напамінам аб важнасці традыцый і клапатлівасці ў адносінах да блізкіх.

Італьянскія дзеці чакаюць на святы ведзьму

Выява: з сайта PALATNO

Італьянскія дзеці чакаюць не толькі Каляды з падарункамі, але і прыход ведзьмы Бефаны. Гэта міфічная жанчына прыносіць падарункі дзецям у ноч на 6 студзеня, у Дзень Трох Каралёў. Бефана з’яўляецца адной з самых улюбёных фігур італьянскага фальклору.

Як кажа легенда, Бефана была добрай жанчынай, якая жыла ў хляве на шляху Трох Каралёў, калі яны ішлі да немаўля Ісуса. Яны прапанавалі ёй далучыцца, але Бефана адмовілася, бо была занятая дамашнімі справамі. Пазней яна пашкадавала і спрабавала знайсці Каралёў, але так і не знайшла. З таго часу яна шукае дзіця Ісуса і раздае падарункі ўсім дзецям у надзеі, што адзін з іх і будзе Ісусам.

Бефану апісваюць як старую жанчыну ў падранай вопратцы, яна лятае на мятле. Яна выглядае як традыцыйная ведзьма, але пры гэтым не злая, а добрая і спагадлівая. У яе торбе шмат падарункаў для добрых дзяцей. Бефана папулярная ў цэнтральнай і паўднёвай Італіі, у гэты дзень там ладзяць кірмашы, а жанчыны апранаюцца як Бефана і ўдзельнічаюць у спектаклях.

Злыя духі на грэчаскія Каляды

Выява: з сайта PALATNO

У грэчаскім фальклоры існуюць міфічныя істоты калікандзары — гэта злыя духі, якія з’яўляюцца ў перыяд навагодніх свят (ад 25 снежня да 6 студзеня). Паводле легенд, істоты жывуць пад зямлёй і выходзяць наверх толькі ў гэты магічны час.

Калікандзары апісваюцца як маленькія і пачварныя істоты. У розных грэчаскіх рэгіёнах яны могуць мець розны знешні выгляд, але звычайна гэта чорныя істоты з чорнымі валасамі, з вялікімі вачыма і вострымі зубамі, замест пальцаў у іх кіпцюры, а замест ног у іх капыты. Аднак нягледзячы на такі знешні выгляд, калікандзары больш гарэзлівыя, чым небяспечныя. Яны могуць псаваць ежу, збіваць падарожнікаў са шляху.

Калікандзары ўвесь час жывуць пад зямлёй і цэлы год спрабуюць перапілаваць сусветнае дрэва, што падтрымлівае зямлю. Падчас Калядаў яны кідаюць працу і ўздымаюцца на зямлю, каб наводзіць там беспарадак. Пасля Вадохрышча яны вяртаюцца пад зямлю, а сусветнае дрэва зноў стаіць адноўленае, таму яны пачынаюць працу нанова.

Грэкі спецыяльна распрацавалі шэраг спосабаў, каб абараніцца ад калікандзараў. У доме павінна гарэць святло падчас калядных свят, каб калікандзары не змаглі залезці ў дом. У некаторых рэгіёнах на дзверы вешаюць абярэгі для абароны, а ў дамах пакідаюць ежу, каб адцягнуць калікандзараў ад беспарадкаў і «падкупіць» іх.

Курачка з KFC на японскія Каляды

Выява: з сайта PALATNO

У Японіі традыцыя есці курачку з KFC на Каляды стала настолькі папулярнай, што гэта ўжо лічыцца часткай святкавання. Хоць Каляды не з’яўляюцца традыцыйным японскім святам, амерыканская кампанія фастфуду здолела звязаць брэнд з калядным духам праз паспяховую маркетынгавую стратэгію.

Традыцыя пачалася ў 1974 годзе, калі японскі філіял KFC запусціў рэкламную кампанію пад назвай «Kurisuma­su ni wa Ken­takkii!» (у перакладзе — «Курачка “Кентукі” на Каляды!»). Ідэя нарадзілася, калі замежнікі, якія жылі ў Японіі, пачалі шукаць замену для традыцыйнай каляднай індычкі, таму што тая не была шырока даступная ў краіне. Курыца стала альтэрнатывай.

Каб атрымаць курачку з KFC, японцы робяць замовы за некалькі тыдняў наперад. У чарзе за фастфудам стаяць і ў дзень свята. Амерыканская кампанія атрымлівае на Каляды каля 20–25% гадавога даходу.

Некаторыя людзі крытыкуюць традыцыю як празмерна камерцыялізаваную і далёкую ад сапраўднага каляднага духу. Аднак для большасці японцаў гэта спосаб адзначыць свята, правесці час з сям’ёй і атрымаць задавальненне.

Мексіканская легенда пра Калядную кветку

Выява: з сайта PALATNO

Адным з самых прыгожых легенд Мексікі ёсць пра калядную кветку, традыцыйны сімвал свята — ярка-чырвоны малачай. У легенды існуе шмат варыяцый па ўсёй Мексіцы.

У легендзе расказваецца пра маленькую дзяўчынку па імені Пэпіта, якая жыла ў беднай мексіканскай вёсцы. Напярэдадні Калядаў усе вяскоўцы рыхтаваліся святкаваць і неслі ў храм падарункі немаўляці Ісусу. У Пэпіты не было нічога каштоўнага, яна не ведала, што ёй прынесці ў храм. Яе брат, Пэдра, сказаў, што самым каштоўным падарункам будзе той, што зробяць з любоўю. Тады Пэпіта сарвала некалькі зялёных кветак з узбочыны дарогі і спляла іх у просты букет. Калі Пэпіта паклала падарунак перад алтаром, здарыўся цуд: пустазелле расцвіло ў ярка-чырвоныя кветкі. Людзі назвалі кветкі Flo­res de Nochebueno ці Кветкамі Святой ночы.

Малачай з’яўляецца адным з галоўных сімвалаў Калядаў не толькі ў Мексіцы, але і па ўсім свеце. Ёй упрыгожваюць дамы, цэрквы і грамадскія месцы падчас Калядаў.

Скандынаўскія краіны і іх асаблівая магія

Выява: з сайта PALATNO

У скандынаўскіх краінах важнае месца ў калядных і навагодніх традыцыях займаюць Нісэ і Святы Нікалас.

Нісэ (у Швецыі яго называюць Томтэ) — гэта дамашнія духі, якія жывуць у вёсках і на фермах. Яны з’яўляюцца важнымі персанажамі ў скандынаўскай міфалогіі, абараняюць сям’ю і гаспадарку. Нісэ выглядае як карлік з шэрай барадой, ён апранаецца ў простую вясковую вопратку, часам носіць чырвоную шапку. Звычайна Нісэ лічыцца добрым духам, але можа быць капрызным і нават шкодным, калі з ім абыходзяцца дрэнна. У калядны перыяд Нісэ былі цэнтральнымі фігурамі, ім спецыяльна пакідалі ежу.

Святы Нікалас — гэта адаптаваны Нісэ пасля ўплыву Санта-Клауса, такая трансфармацыя адбылася прыкладна ў XIX стагоддзі.

Святы Нікалас прыносіць падарункі, а не проста жыве ў вёсцы і даглядае за гаспадаркай. У адрозненні ад Санта-Клауса, Святы Нікалас меншага росту і больш сціпла апранаецца, носіць чырвоную шапку і захоўвае традыцыйную знешнасць Нісэ.