Ігар Якавенка пра медыяфрэнію, і чаму прапагандыст Кісялёў амаль не саступае «лорду гаў-гаў»

Прапануем канспект выступу Ігара Якавенкі падчас Міжнароднай журналісцкай канферэнцыі «Прафесійная этыка: сучасныя выклікі — пошук рашэнняў»

— Чаму краіна з рэсурсамі, добрым культурным падмуркам напала на суседнюю краіну, навошта забрала кавалак чужой тэрыторыі, навошта Пуцін ускочыў, пабег і скраў Крым? Навошта гэты кавалак тэрыторыі, за які гінуць людзі, а супраць Расіі ў адказ санкцыі, што ўплываюць на эканоміку, адбываецца ізаляцыя ва ўсім свеце, вітацца перасталі. Навошта ўсё гэта — не зразумела.

Падмуркам расійскай дыктатуры з’яўляецца медыяфрэнія, або медыя, што прайшлі мутацыю. І яны ператвараюць Расію ў сур’ёзную пагрозу для чалавецтва.

Мы назіраем поўную адмену маралі. І гэта не тая гісторыя, калі Гітлер сказаў «Я вызваляю вас ад хімеры сумлення».

Хто сёння героі расійскіх СМІ? Гэта Фрэдзі Кругер расійскай дзяржаўнасці, паталагічны маньяк Іван Жахлівы — яму ўжо два помніка паставілі. Гэта Іосіф Сталін — рэкардсмен па ліку забітых суайчыннікаў. Гэта партыя нягоднікаў на чале з чалавекам, які публічна ў эфіры заклікае згвалціць цяжарную журналістку. У гэтай партыі афіцыйна знаходзіцца чалавек, якога шукаюць брытанскія сілавікі за атручванне палоніем свайго былога калегі (размова ідзе пра дэпутата Дзярждумы ад ЛДПР Андрэя Лугавога, асноўнага падазраванага ў справе аб забойстве Літвіненкі, — рэд.). Гэта абсалютны лідар па прысутнасці ў сацыяльных сетках Рамзан Кадыраў, які публічна выхваляецца, што першага рускага забіў у 16 ​​гадоў — адрэзаў галаву. Ён публічна кажа пра тое, што трэба расстрэльваць без суда і следства, да яго ідуць ніткі ад забойства Барыса Нямцова.

Знішчаецца ісціна. Гэта і Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін з эвалюцыяй яго заяў аб Крыме:

спачатку «ніякіх нашых войскаў там не было», затым «гэта ўсё мясцовыя трактарысты», затым «так, нашы ўзброеныя сілы блакавалі украінскіх вайскоўцаў, мы гэтага не хавалі», і нарэшце «так, гэта мы ўсе арганізавалі».

Другі чалавек у краіне — кіраўнік адміністрацыі прэзідэнта — чалавек, які вынайшаў нейкі прыбор для кіравання будучыняй. Упаўнаважанай па правах дзіцяці (дзіцячы амбудсмэн РФ Ганна Кузняцова — рэд) прызначаная пападдзя, якая прапагандавала псеўданавуку тэлегонію.

Любая тэлеперадача — гэта не мана, а абсурд. Мае публікацыі часта ўспрымаюць як памфлеты, сатыру, але ў мяне няма пачуцця гумару, я проста цытую. Адмененая дыхатамія «ісціна-хлусьня».

Разбурэнне даверу. У Расіі няма праблемы «даверу — не даверу СМІ». Рабіць апытанні ўжо ніякага сэнсу, ды і сацыялогіі ў нас няма. Расіяне  сапраўды ведаюць, што ўсе вакол хлусня — СМІ хлусяць, на выбарах усё сфальшаваня. Але яны перакананыя, што так ва ўсім свеце. І ведаюць пра гэта з гэтых жа СМІ, якім не давяраюць.

Са свабодай зроблена проста. Пуцін заступіў на пасаду прэзідэнта ў пачатку траўня 2000 года, і праз чатыры дні пачаліся пракурорскія праверкі ў тэлекампаніі НТВ. Знішчэнне вялося ў прамым эфіры.

Наступная ахвяра — гібель супольнасці. Тут ключавую ролю грае «Эхо Москвы». Тое, што робіць гэтая радыёстанцыі і асабіста Венедыктаў, які ўспрымаецца як гуру свабоднай журналістыкі, — з’яўляецца заменай супольнасці тусоўкай. Гэта прынцыпова іншы тып камунікацыі, гэта разбурэнне інстытута рэпутацыі. У тусоўцы не важная рэпутацыя. Ёсць толькі катэгорыі «свой-чужы», тусуешся ці не. Знікненне супольнасці з убудаваным у яго інстытутам рэпутацыі і падмена тусоўкай — свядомая рэч. 

Прапаганда і медыяфрэнія — што больш страшнае?

Класічная прапаганда — фарміраванне пэўнай цэласнай карціны свету. Інфармацыйная вайна — уздзеянне на праціўніка. Медыяфрэнія ставіць задачу пасеяць хаос у галовах, разбурыць усе сувязі, ператварыць свядомасць людзей у кашу, нейкую вату, як цяпер прынята казаць. Гэта робіцца, каб людзі не ўспрымалі тое, што адбываецца, цэласна. І тады можна рабіць што заўгодна.

Што ўяўляе пуцінізм як новая форма дыктатуры? Я звяртаюся да слоў Салжаніцына, што гвалт не можа нічым прыкрыцца апроч  як хлуснёй, а хлусня абапіраецца на гвалт. цяпер падмуркам стала хлусня.

Мне адрасуюцца пагрозы, але я жывы. Гвалт цяпер кропкавы, а хлусня татальная. Яшчэ ніколі не было такога нагрувашчвання абсурднай хлусні як цяпер!

Вядомыя асноўныя дыктатарскія рэжымы ХХ стагоддзя — фашызм, нацызм, ісламізм, камунізм. Можна зразумець на якіх ідэалогіях яны заснаваныя.

Аднак сёння нідзе няма кніг з ідэалогіяй пуцінізму. І гэта стварае праблемы, бо з нацызмам можна спрачацца і аспрэчваць. А з пуцінізмам немагчыма — нідзе няма звязанага тэксту аб тым, што гэта. І гэта забяспечвае жахлівую эфектыўнасць. А медыяфрэнічныя СМІ ўцягваюць усё як пыласос. Пуцінскі рэжым, замест таго, каб укладваць у галовы нейкую ідэю, займаецца самазахаваннем. Яму патрэбна толькі ўлада ў чыстым дыстыляванай выглядзе.

Асобная гісторыя — разбурэнне экспертнага поля. Гэта як прызначэнне ў мільярдэры. Гэтак цяпер вырабляюць вялікіх пісьменнікаў, сацыёлагаў, філосафаў.

Мяжа таго, што адбылося — вайна. Гэта ператварыла медыяфрэнію ў магутную  зброю. Але на самой справе хвост віляе сабакам. Расіяне, якія паехалі забіваць украінцаў, прынялі рашэнне ехаць, бо ўбачылі па тэлевізары «ўкрыжаванага хлопчыка», згвалтаваную дзяўчынку. Медыяфрэнія — адзіны і галоўны матор вайны.

Набат і міжнародны трыбунал

Патрэбен сур’ёзны міжнародны грамадскі трыбунал. Думаю, што такія інфармацыйныя злачынцы як Салаўёў, Кісялёў, Талстой саступаюць па колькасці ахвяр «лорду Гаў-Гаў» (Уільям Брук Джойс — нацысцкі прапагандыст, вядучы англамоўных перадач германскага радыё, — рэд.) або Штрэйхеру (Юліус Штрэйхер — галоўны рэдактар ​​антысеміцкай і антыкамуністычнай газеты «Штурмавік», ідэолаг расізму, — рэд.). Але гэта былі перакананыя нацысты, а расійскія прапагандысты былі перакананыя заходнікі і імгненна перафарбаваліся.

Патрэбная блакіроўка. Калі вы забараняеце гераін, вы не абмяжоўваеце свабоду слова, а ратуеце людзей. Павінна быць створана інфармацыйная альтэрнатыва. Гэта павінны быць сотні каналаў у Youtube, Face­book і гэтак далей.

У мяне даволі скептычнае стаўленне да патэнцыялу заходніх калегаў. Таму што спрабавалі, звярталіся, дзесяткі планаў і праектаў былі напісаныя. І безвынікова. З аднаго боку, гэта — абсалютна новая з’ява, з другога — неразуменне, гіганцкая бюракратыя, нежаданне браць адказнасць, неразуменне таго, з чым сутыкнуліся.

Не хачу даваць апакаліптычных сцэнарыяў. Але я не ведаю ні адной буйной вайны ў апошні час, якая б пачалася з рацыянальнай прычыны. Як няма рацыянальнай прычыны таго, што адбываецца ва Украіне.

Таму трэба спыняць. Патрэбен набат.